당신은 주제를 찾고 있습니까 “mistrz i małgorzata karty pracy – Mistrz i Malgorzata 03 Malgorzata 1988“? 다음 카테고리의 웹사이트 https://you.khunganhtreotuong.vn 에서 귀하의 모든 질문에 답변해 드립니다: https://you.khunganhtreotuong.vn/blog/. 바로 아래에서 답을 찾을 수 있습니다. 작성자 jan paradys 이(가) 작성한 기사에는 조회수 46,949회 및 412591 Like 개의 좋아요가 있습니다.
Table of Contents
mistrz i małgorzata karty pracy 주제에 대한 동영상 보기
여기에서 이 주제에 대한 비디오를 시청하십시오. 주의 깊게 살펴보고 읽고 있는 내용에 대한 피드백을 제공하세요!
d여기에서 Mistrz i Malgorzata 03 Malgorzata 1988 – mistrz i małgorzata karty pracy 주제에 대한 세부정보를 참조하세요
mistrz i małgorzata karty pracy 주제에 대한 자세한 내용은 여기를 참조하세요.
Karta pracy do scenariusza lekcji 36. “Mistrz i Małgorzata”
Karta pracy poświęcona sensom historii Mistrza i Jeszui Ha-Nocri, ukazanych w „Mistrzu i Małgorzacie” Michaiła Bułhakowa.
Source: ucze.pl
Date Published: 3/9/2022
View: 2993
Sens utworu i jego fragmentów
w powieści Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata”. Filmy zawierają fragmenty „Mistrza … Karty pracy poświęcone anlizie natury zła w powieści Bułhakowa w różnych …
Source: zpe.gov.pl
Date Published: 2/27/2022
View: 8894
karta pracy do lektury pt. mistrz i małgorzata m. bułhakowa
KARTA PRACY DO LEKTURY PT. MISTRZ I MAŁGORZATA M. BUŁHAKOWA. Scharakteryzuj codzienne życie mieszkańców Moskwy oraz stosunki międzyludzkie w świecie …
Source: gosza.weebly.com
Date Published: 1/10/2022
View: 5341
“Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa – Zapiski polonistki
Oddaję opracowanie Mistrza i Małgorzaty z wielką tremą. Z jednej strony to lektura poziomu rozszerzonego, a ja formalnie na takim nigdy nie …
Source: zapiskipolonistki.pl
Date Published: 4/27/2021
View: 2305
Mistrz i Małgorzata – pytania i odpowiedzi – AleKlasa
Przy jakich zagadnieniach należy pamiętać o Mistrzu i Małgorzacie? Ta powieść powinna zostać przywołana, gdy padnie pytanie (ustne lub jako temat pracy) o:.
Source: aleklasa.pl
Date Published: 1/19/2021
View: 3277
Egzamin maturalny z języka polskiego Poziom rozszerzony
Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swój … Czas pracy: … Bułhakowa Mistrz i Małgorzata, zwracając uwagę na kreacje bohaterów,.
Source: www.oke.krakow.pl
Date Published: 9/1/2022
View: 1092
Materiały dla liceum i technikum – GWO – GWO
Karty pracy do epok. Dział 1. Starożytność. Biblia – księga ksiąg. Opracowanie: Katarzyna Tomaszek. Karta pracy 1 (krzyżówka) – plik pdf | plik doc
Source: gwo.pl
Date Published: 8/4/2021
View: 6439
Ponad słowami 3 – język polski, maturalne karty pracy, zakres …
Spis treści KARTY PRACY Karty pracy krok po kroku Przykładowa karta pracy 1. … Tekst z epoki – Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata (rola parodii, …
Source: flipbook.nowaera.pl
Date Published: 4/1/2022
View: 1523
Mistrz i Małgorzata (M. A. Bułhakow) – Język polski
Iwan Bezdomny poznaje Mistrza. 10. Historia Mistrza. a) wysoka wygrana,. b) praca nad książką,. c) spotkanie z Małgorzatą,. d) szczęśliwa miłość …
Source: opracowania.pl
Date Published: 4/1/2022
View: 1442
주제와 관련된 이미지 mistrz i małgorzata karty pracy
주제와 관련된 더 많은 사진을 참조하십시오 Mistrz i Malgorzata 03 Malgorzata 1988. 댓글에서 더 많은 관련 이미지를 보거나 필요한 경우 더 많은 관련 기사를 볼 수 있습니다.
주제에 대한 기사 평가 mistrz i małgorzata karty pracy
- Author: jan paradys
- Views: 조회수 46,949회
- Likes: 412591 Like
- Date Published: 2014. 10. 28.
- Video Url link: https://www.youtube.com/watch?v=lkEK9BfJ0ts
Na czym polega rola Małgorzaty na balu?
Z racji, że Woland jest samotny, na czas balu potrzebuje gospodyni. Utarła się tradycja, że musi mieć ona na imię Małgorzata i pochodzić z miasta, w którym bal się odbywa. Małgorzata zgodziła się pełnić rolę gospodyni balu.
Jak zachowuje się Malgorzata wobec mistrza?
Podobnie w powieści Bułhakowa – Małgorzata zakochuje się w Mistrzu i to uczucie pobudza ją do życia i działania, wyrywając z dotychczasowego marazmu. Dla swojego ukochanego wchodzi w układ z Szatanem i zostaje wiedźmą – gospodynią diabelskiego balu.
Jaką prawdę o człowieku odnajdujemy w powieści m Bułhakowa Mistrz i Małgorzata?
Mistrz w swojej powieści pisał o wielkiej mocy miłosierdzia w zwalczaniu zła, ale tą podstawą jest wiara w Boga. Mieszkańcy Moskwy z powieści byli pozbawieni tej wiary i nadziei. Bóg oznacza dobro, a ono zawsze zwycięża ze złem. Tak jest ten świat zbudowany.
W jaki sposób Małgorzata zamieniła się w wiedźmę?
w mięśnie rąk i nóg wstąpiła siła, a potem ciało Małgorzaty stało się nieważkie. Bohaterka nie tylko odmłodniała fizycznie, ale stała się czarownicą z wszelkimi tego konsekwencjami i była tym zachwycona. Jej sposób myślenia był jednak wyjątkowy, sprawił, że to właśnie ją wybrały diabły na gospodynię balu u szatana.
Czy Mistrz i Malgorzata umieraja?
Małgorzata i Mistrz, którzy zapewne nie mogliby odnaleźć się w rzeczywistości, zostają otruci przez Asasella. Jakkolwiek ich cielesne odpowiedniki umierają (Małgorzata w swoim mieszkaniu, Mistrz – w swoim pokoju w szpitalu), oni sami zmartwychwstają.
Jaką byla milosc Mistrza i Malgorzaty?
Mistrz nawet twierdził, że Małgorzata została jego żoną “potajemnie”. Z czasem ukochana kobieta stała się nie tylko jego kochanką i opiekunką, ale także literacką muzą, która wielbiła jego talent. Była ona również pierwszą czytelniczką jego nowej powieści o Jeszui i Piłacie.
Jak kończy się Mistrz i Małgorzata?
29. Przesądzone zostają losy mistrza i Małgorzaty. O zachodzie słońca, na tarasie jednego z najwyższych budynków Moskwy, stali Woland i Asasello. Nagle zjawił się przed nimi Mateusz Lewita oznajmiając, że „On go przysyła”, że przeczytał powieść mistrza i prosi, aby Woland zabrał go do siebie i obdarzył spokojem.
Ile dni trwa czas akcji Mistrza i Małgorzaty?
Akcja „Mistrza i Małgorzaty” toczy się w latach 30., w maju. Trwa 3 dni (od środy do soboty). Wydarzenia rozgrywają się w Moskwie, a także w rzeczywistości niejako alternatywnej (np. sceny balu u Szatana, Jerozolima czy miejsce przebywania Piłata).
Czy Woland to mistrz?
Woland – bohater Mistrza i Małgorzaty Bułhakowa – był diabłem, który przyjechał do Moskwy wraz ze swoją świtą, kotem Behemotem, Korowiowem, Azazellem i wiedźmą Hellą, by zorganizować coroczny Wiosenny Bal Pełni Księżyca. Woland jest niewątpliwie przywódcą tej dość dziwnej grupy.
O czym pisał mistrz?
Człowiek ten był pisarzem, autorem dzieła o spotkaniu Poncjusza Piłata z Jeszuą Ha-Nocri. Umieszczono go w klinice psychiatrycznej, właśnie tam poznaje go czytelnik. trzydziestoośmioletni człowiek, ciemnowłosy, starannie wygolony, o ostrym nosie i przerażonych oczach.
Jaka kara spotkała Piłata Mistrz i Małgorzata?
Poncjusz Piłat chętnie by się zamienił z obdartym włóczęgą Mateuszem Lewitą. Bohater od dwóch tysięcy obywa karę, jaką jest wieczna udręka. Za pomocą tej postaci Bułhakow uświadamia odbiorcy, że największym złem jest tchórzostwo, o czym pisze Teresa Nowacka: (…)
Gdzie mieszkał mistrz?
Mieszkanie numer 50 (fatalne, niedobre mieszkanie) – miejsce akcji powieści Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata, apartament, który znajdował się w domu 302-A na ulicy Sadowej w Moskwie i w którym doszło do spotkania dwóch światów: fantastycznego i realnego.
Czy Woland to szatan?
Bułhakow stworzył postać szatana całkowicie odbiegającą od wizerunku z ludowych podań i wyobrażeń. Woland, w przeciwieństwie do tamtych „prymitywów”, jest wysokim, przystojnym, niezwykle eleganckim, dojrzałym mężczyzną.
Jak miał na imię Mistrz z powieści Mistrz i Małgorzata?
Hella (ros. Гелла, Giełła) – postać z powieści Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata, należąca do świty Wolanda kobieta-wampir.
Dlaczego mistrz spalił swoje dzieło?
Pisany przez Mistrza utwór uznawała za arcydzieło i nakłaniała go do wydania owoców swojej pracy. Gdy okazało się, że dzieło spotkało się z ogromną krytyką ze strony innych literatów i nie mogło być mowy o jego publikacji, Mistrz w akcie rozpaczy i desperacji, bojąc się represji ze strony władz, spalił cały rękopis.
Na czym polega bal karnawałowy?
ballare – tańczyć) – zabawa taneczna, zazwyczaj o poważnym charakterze. Bale najczęściej organizuje się w okresie karnawału. Odbywają się wieczorem i mogą trwać do późnych godzin nocnych, a ich większą część stanowi taniec towarzyski.
W jaki sposób Małgorzata wpłynęła na losy friedy?
Z całego pochodu zbrodniarzy, trucicieli i sadystów zapamiętuje Friedę, ukaraną wiecznym przypominaniem popełnionego grzechu. Dziewczyna udusiła swoje nowo narodzone dziecko pochodzące ze związku z pracodawcą. Małgorzata zdaje sobie sprawę z winy Friedy, lecz obarcza odpowiedzialnością także ojca dziecka.
Jak się kończy Mistrz i Małgorzata?
Woland ze swoją świtą oraz mistrz i Małgorzata znajdowali się na wzgórzu. Mistrz ostatni raz spojrzał na Moskwę i pożegnał się z miastem. Wszyscy pomknęli na koniach w przestworza.
Czym kończyły się bale?
Bale kończyły się z nastaniem świtu. – Te kilka godzin spędzonych w blasku świec, odbiciach luster, przy dźwiękach muzyki zapewne pozwoliło na spełnienie najgłębszych pragnień, odmieniło los wielu, rozbudziło miłość – podsumowuje.
Karta pracy do scenariusza lekcji 36. „Mistrz i Małgorzata” – sens powieści w powieści
Karta pracy do scenariusza lekcji 36. „Mistrz i Małgorzata” – sens powieści w powieści
Materiał jest dostępny tylko dla nauczycieli, którzy mają uprawnienia do jego pobrania.
Zaloguj się lub Dołącz do Klubu.
„Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa
Dzień dobry, Miłe Czytelniczki i nie mniej Mili Czytelnicy,
mam dziś dla Was coś specjalnego. Bo na specjalne życzenie jednej z Pań zrobionego 😊, ale i specjalnego, bo to ukochana powieść Młodych. Oddaję opracowanie Mistrza i Małgorzaty z wielką tremą. Z jednej strony to lektura poziomu rozszerzonego, a ja formalnie na takim nigdy nie uczyłam (choć przygotowywałam licealistki do matury rozszerzonej), z drugiej – to powieść, do której mam bardzo osobisty stosunek. Starałam się, abyście mogli tu znaleźć nie tylko zbiór informacji o arcydziele literatury światowej, ale też inspirujące ćwiczenia i pomysły dydaktyczne. Jak mi to wyszło, ocenicie sami.
Znów mam prośbę o komentarze.
Mistrz i Małgorzata – streszczenie
„Ciekawe, czyj to pogrzeb?”
„Michała Aleksandrowicza Berlioza”
20. Krem Asasella
21. Lot
22. Przy świecach
23. Wielki bal u szatana
24. Wydobycie mistrza
„Zaświadcza się niniejszym, że okaziciel niniejszego zaświadczenia, Mikołaj Iwanowicz, spędził wyżej wymienioną noc na balu u szatana, gdzie został zaangażowany jako środek lokomocji (wieprz). Podpisano – Behemot”.
25. Jak procurator usiłować ocalić Judę z Kiriatu
26. Złożenie do grobu
27. Zagłada mieszkania numer pięćdziesiąt
– 4 –
W kilka chwil później Małgorzata siedziała już na ławce pod murem Kremla. W pewnym momencie zauważyła, że tuż obok przejeżdża kondukt pogrzebowy.– zapytała sama siebie w duchu.– odpowiedział jej ktoś. Małgorzata odwróciła się zdziwiona i zobaczyła na ławce obok siebie Asasella. Zaczęli rozmawiać o kradzieży głowy Berlioza i kondukcie pogrzebowym. Asasello powiedział, że przysłano go do Małgorzaty z interesem – pewien samotny cudzoziemiec chce, żeby towarzyszyła mu na balu.Małgorzata na początku nie chciała się zgodzić, ale kiedy Asasello zaczął słowo w słowo przytaczać fragmenty książki mistrza, poczytała to jako dobry znak i zgodziła się. Asasello dał jej w puzderku krem i polecił, aby dzisiaj wieczorem, w swoim mieszkaniu, wysmarowała się nim na całym ciele i czekała na dalsze instrukcje.Wieczorem, będąc już u siebie, zgodnie z poleceniem Asasella Małgorzata rozebrała się i zaczęła wcierać krem w twarz. Zaczęły dziać się rzeczy niezwykłe – wszystkie zmarszczki spowodowane zgryzotami zniknęły, Małgorzata bardzo wypiękniała. Uradowana wtarła krem w całe ciało i odkryła, że znajduje się w stanie nieważkości. Asasello zadzwonił do niej i polecił wylecieć na miotle za miasto. Małgorzata napisała list pożegnalny do swojego męża, pożegnała się ze swoją służącą Nataszą i wyleciała zupełnie naga na miotle, ku ogromnemu zdumieniu stojącego przed domem współlokatora willi, Mikołaja Iwanowicza.Małgorzata leciała na miotle nad miastem. Na polecenie Asasella krzyknęła “Niewidzialna” i w tym samym momencie zniknęła przechodniom z oczu. Przypadkowo trafiła do domu znienawidzonego krytyka Łatuńskiego, który pogrążył jej ukochanego mistrza. Gospodarza nie było w domu, więc Małgorzata w ramach zemsty totalnie zdemolowała mu mieszkanie. W pewnym momencie do Małgorzaty przyłączyła się jej służąca Natasza, lecąca na Mikołaju Iwanowiczu, który pod wpływem kremu Asasella zamienił się w wieprza. Obie kobiety dotarły za miasto, gdzie czekał na nie Asasello w pięknym kabriolecie. Asasello i Małgorzata polecieli samochodem na Sadową.W mieszkaniu na Sadowej Małgorzata poznała Wolanda, Hellę (ową kobietę o rudych włosach i z pręgą na szyi), Behemota i Korowiowa, alias Fagota. Mieszkanie nieboszczyka Berlioza powiększyło się do nieprawdopodobnych rozmiarów. Korowiow wyjaśnił Małgorzacie, że Woland raz do roku organizuje wielki bal wiosenny przy pełni księżyca i w tym roku jako jego miejsce wybrał Moskwę. Z racji, że Woland jest samotny, na czas balu potrzebuje gospodyni. Utarła się tradycja, że musi mieć ona na imię Małgorzata i pochodzić z miasta, w którym bal się odbywa. Małgorzata zgodziła się pełnić rolę gospodyni balu. W mieszkaniu zjawiła się także Natasza z Mikołajem Iwanowiczem i wyraziła chęć uczestniczenia w balu. Zbliżała się północ.Zaczęły się przygotowania do balu. W basenie jednej z komnat Hella i Natasza oblały całe nagie ciało Małgorzaty krwią, a potem olejkiem różanym. Założono jej buty z płatków róży, na głowę wsadzono diadem, a na szyi zawieszono łańcuch z ciężkim medalionem, przedstawiającym czarnego pudla. Korowiow radził Małgorzacie, by była bardzo uprzejma wobec wszystkich gości, aby nie zapomniała o nikim, tak, aby każdy wiedział, że gospodyni balu zwróciła na niego uwagę. Na sygnał Behemota „Bal!!!” bal zwalił się na Małgorzatę najpierw pod postacią ogromnej jasności, a potem niebywałego huku. W jednej z komnat orkiestra dyrygowana przez Straussa grała walca. W innej komnacie grał zespół jazzowy.Małgorzatę usadowiono na podeście. Oparła prawą nogę na poduszce. Z kominka, który zamienił się w ogromną czeluść zaczęli przychodzić goście – pojawiły się trumny, z których wychodzili potępieńcy, przybierający ludzką postać. Wszystkie kobiety były nagie, na nogach miały jedynie piękne pantofelki. Wszyscy przychodzący goście całowali Małgorzatę w kolano. Korowiow przedstawiał Małgorzacie po kolei gości. Królowa balu zwróciła uwagę na jedną z kobiet. Miała na imię Frieda i zabiła swoje dziecko tuż po narodzeniu, wkładając mu do ust chusteczkę i grzebiąc żywcem. Teraz w ramach kary codziennie pokojówka kładła jej przy łóżku ową chusteczkę. Frieda próbowała ją zniszczyć wszystkimi możliwymi sposobami, ale to nic nie dawało.Małgorzata była już bardzo zmęczona, bolały ją mięśnie, a kolano spuchło od pocałunków. W pewnym momencie na balu pojawił się Woland, z głową Berlioza na tacy. Woland zaczął rozmawiać z Berliozem, którego oczy nagle ożyły. Woland powiedział, że skoro Berlioz uważa, że po śmierci jest tylko pustka i nicość, to dostanie to, w co wierzy. Z głowy Berlioza pozostała sama czaszka, a jej wieko otworzyło się. Nagle na sali pojawił się baron Meigel, który sam ofiarował się Wolandowi na usługi. Asasello zabił barona, napełnił czaszkę Berlioza jego krwią, wzniósł toast i wypił. Potem dał ów dziwny kielich Małgorzacie, ona wypiła także. Nagle mieszkanie zaczęło się zmieniać i przybrało swój dawny wygląd.W mieszkaniu wszystko było tak, jak przed balem, głodna Małgorzata posilała się. Woland spytał się jej, co chce w zamian za bycie gospodynią balu. Małgorzata powiedziała, że pragnie, aby Friedzie przestano przynosić jej chusteczkę. Woland zaśmiał się i trochę zdenerwował, narzekając, że miłosierdzie wciśnie się wszędzie niezależnie od tego, jak bardzo będzie się chciał jego pozbyć. Powiedział, że przerwanie cierpienia Friedy nie leży w jego kompetencji, ale może to zrobić Małgorzata.Małgorzata kazała przywołać Friedę i powiedziała, że jej wybaczono i że nie będą jej już więcej przynosić chusteczki. Małgorzata już miała odchodzić, gdy Woland zatrzymał ją i poprosił, aby teraz wyraziła swoje prawdziwe życzenie – to z którym przyszła na bal. „Chcę, by mi natychmiast, w tej chwili zwrócono mego ukochanego mistrza” – powiedziała Małgorzata i w tym momencie mistrz stanął przed nimi.Woland zaczął z nim rozmawiać i dowiedział się, że mistrz napisał książkę o Poncjuszu Piłacie, ale wszystkie jej egzemplarze spalił. „To niemożliwe, rękopisy nie płoną!” – powiedział Woland i w jednej chwili miał w ręku maszynopis książki. Woland postanowił, że kochankowie wrócą do swojej sutereny. Małgorzata stwierdziła, że jest to niemożliwe, ponieważ na pewno mieszka tam już ktoś inny. Korowiow sprawdził w wyczarowanej przed chwilą księdze meldunkowej, że w suterenie jest teraz zameldowany niejaki Alojzy Mogarycz. W jednej chwili jego nazwisko zniknęło z księgi.W pokoju pojawiła się świta Małgorzaty – Natasza i Mikołaj Iwanowicz. Natasza wyraziła chęć zostania wiedźmą, a Mikołaj Iwanowicz prosił, aby wystawić mu zaświadczenie informujące o tym, gdzie był owej nocy. Hella na polecenie Behemota napisała:W pokoju pokazał się także Warionucha, prosząc, aby zwolniono go z funkcji wampira. Warionucha obiecał, że już nigdy nie będzie ubliżał nikomu przez telefon i został zwolniony. Małgorzata dostała w prezencie od Wolanda złotą podkowę wysadzaną brylantami, wychodząc z mieszkania jednak zgubiła ją. Zgubę znalazła Annuszka (ta sama, która rozlała olej) i postanowiła ją sobie przywłaszczyć. Podkowę odzyskał Asasello.W godzinę później mistrz i Małgorzata znaleźli się w swojej suterenie. Małgorzata wzięła do ręki bruliony z powieścią i zaczęła czytać…Nad Jeruszalaim szalała burza. U procuratora zjawił się jego zaufany szpieg, komendant tajnej służny, Arfaniusz. Procurator rozkazał Arfaniuszowi jak najszybciej zorganizować pogrzeb złoczyńców. Piłat obawiał się także, że Juda z Kiriatu, który zdradził Jeszuę, zostanie tej nocy zasztyletowany, a pieniądze, które otrzymał od kapłanów podrzucone do świątyni z informacją, że Juda oddaje je z powodu wyrzutów sumienia. Procurator polecił Arfaniuszowi, aby ocalił Judę przed śmiercią.Arfaniusz udał się na ulicę Grecką, gdzie spotkał Greczynkę Nisę. Odwiedził jej mieszkanie i po pięciu minutach wyszedł. Nisa przebrała się i także opuściła dom. Na mieście spotkała Judę z Kiriatu – swojego kochanka. Juda chciał ją odwiedzić z racji nieobecności jej męża, Nisa jednak nie zgodziła się. Powiedziała Judzie, że spotkają się za miastem, na plantacji oliwek. Juda poczekał chwilę, aż Nisa odejdzie – aby nikt nie widział ich razem – i udał się we wskazane miejsce. Za bramą dopadło go dwóch mężczyzn, wołając „Ileś dziś dostał? Mów, jeśli ci życie miłe!” Juda odpowiedział, że trzydzieści tetradrachm. Jeden z mężczyzn wbił Judzie nóż w serce aż po rękojeść, drugi zabrał sakiewkę i przyczepił do niej karteczkę. Sakiewkę mężczyźni podrzucili do domu arcykapłana.Arfaniusz udał się do procuratora i doniósł mu o zabiciu Judy. Zdał też relację z pogrzebu skazańców – ciało Jeszui zostało zabrane z krzyża przez Mateusza Lewitę, ale odnaleziono je i pogrzebano. Arfaniusz opuścił procuratora.Potem u procuratora zjawił się Mateusz Lewita. Oświadczył, że pragnie zabić Judę z Kiriatu. Piłat odpowiedział mu, że Juda już nie żyje i że to on sam, procurator, zabił go.W sobotę o świcie nie spało całe piętro pewnej moskiewskiej instytucji. Prowadzono tam śledztwo w sprawie Wolanda. Sprawa ta zalatywała diabelstwem i hipnotyzerstwem. Na przesłuchaniu zjawił się jako pierwszy przewodniczący komisji akustycznej Siemplejarow, potem przewodniczący Głównej Komisji Nadzoru Widowisk Prochor Piotrowicz, który odnalazł się w swoim garniturze. Natrafiono na ślad Lichodiejewa, który podobno leci samolotem z Jałty do Moskwy. Śledczy odwiedził także w klinice Iwana Bezdomnego, który odpowiadał rzeczowo na pytania i oświadczył, że już nigdy więcej nie będzie pisał wierszy.Oczywiście wielokrotnie próbowano złapać przestępców w mieszkaniu numer pięćdziesiąt na Sadowej, ale ani razu nie zastano tam nikogo. Lichodiejew przyleciał do Moskwy i poprosił, aby zamknięto go w opancerzonej celi. Podobnie prosił odnaleziony nagle administrator Warionucha oraz Rimski, przybyły pociągiem z Leningradu. Przesłuchiwano także Annuszkę oraz przybyłego z nie dziwiącym już nikogo zaświadczeniem Mikołaja Iwanowicza.Nagle zaczęły dochodzić wieści, że fatalne mieszkanie na Sadowej daje znaki życia. Śledczy przybyli na miejsce, w mieszkaniu zastali jedynie kota, trzymającego w łapach prymusa. Śledczy próbowali bezskutecznie złapać kota w sieć. Potem rozpoczęła się strzelanina, a kota nie wiedzieć czemu imały się kule. Behemot chlusnął benzyną, która sama się zapaliła i przez okno opuścił mieszkanie. W tym samym czasie, gdy na Sadową pędziły wozy strażackie, z okien wraz z dymem wyleciały trzy ciemne męskie sylwetki i jedna sylwetka nagiej kobiety.strona: – 1 –
Mistrz i Małgorzata (M. A. Bułhakow)
Poznajemy różne miejsca Moskwy: ulice, place, szpital dla psychicznie chorych, restaurację, teatr, a przede wszystkim zatłoczone, ciasne mieszkania. W nich rozgrywają się najważniejsze w powieści wydarzenia: tu Mistrz pisze swe dzieło, tu odbywa się bal szatana.
Czas i miejsce akcji: Akcja powieści rozgrywa się latem w Moskwie lat dwudziestych i w czasach biblijnych. Autor stara się uzyskać efekt jednoczesności wydarzeń mitycznych i moskiewskich. Podobnie dzieje się z przestrzenią. Postaci mogą być w niej bardzo łatwo przemieszczanie, lub – tak jak goście z zaświatów – mają zdolność znajdowania się w kilku punktach jednocześnie.
Jak już wspomniano praca nad powieścią trwała dwanaście lat. W 1930 roku pod wpływem załamania nerwowego pisarz spalił piętnaście pierwszych rozdziałów. Potem wrócił do pracy. Osiem razy Bułhakow redagował tekst, pierwotnie dzieło miało nosić tytuł Kopyto inżyniera , ostateczny tytuł pojawił się podczas pracy nad szóstą redakcją. Pierwsze wydanie (radzieckim zwyczajem okrojone!) miało miejsce w latach 1966-1967 na łamach miesięcznika „Moskwa”. Ta publikacja odbiła się szerokim echem nie tylko w ZSRR. Do dziś książka doczekała się wielu wydań i przekładów. Warto nadmienić, że do wydrukowania powieści dożyła żona pisarza, która uporządkowała archiwum i nigdy nie zaprzestała walki o rozpowszechnienie twórczości Bułhakowa.
W liście do jednego z przyjaciół Bułhakow napisał, że o ile do napisania Białej gwardii zainspirowała go matka, o tyle na powstanie Mistrza i Małgorzaty miała wpływ postać ojca – teologa. Z całą pewnością wśród dzieł, których ślady odnajdujemy w powieści znajduje się Pismo Święte. Tworząc biblijne postaci, Bułhakow posłużył się też Żywotem Jezusa Renana, Życiem Jezusa Chrystusa Farrara i innymi. Z Biblii pochodzi też pomysł umieszczenia głowy Berlioza na tacy. Inspiracją do powstania postaci bohaterów – diabłów był Faust Goethego oraz opera Faust Gounoda, Potępienie Fausta Berlioza, Mefistofeles Boito. Należy tu wspomnieć, że Bułhakow był entuzjastą opery, stąd w powieści nazwiska kompozytorów: Berlioz, Rimski, Strawiński. Wpływ Goethego na powieść odnajdujemy w samej historii zaprzedania duszy diabłu i w tytule dzieła. Z Fausta pochodzi imię Wolanda (jest to jedno z imion Mefistofelesa), scena wróżenia przyszłości Berliozowi, niektóre zwroty i sentencje (np. „Podobne należy leczyć podobnym” , „Więc oto jestem” ), opis postaci Azazella, medalion Wolanda z wizerunkiem czarnego pudla jako symbolu szatana, osoba dzieciobójczyni Friedy, leczenie pijawkami, elementy stroju Wolanda. W Biblii zaś odnaleźć można pierwowzory Abbadony (książę zagłady z Apokalipsy ), Behemota (mityczny potwór z Księgi Hioba ), Azazella (demon pustyni z Księgi Kapłańskiej ) . Pismo Święte jest też źródłem wątku biblijnego – postaci Jezusa (lecz imię Ha-Nocri pochodzi z Talmudu!), Poncjusza Piłata, Judy z Kiriatu (Judasza Iskarioty), Mateusza Lewity i innych.
jego diabły paradoksalnie nie pragną zła i potrafią czynić dobro. To z woli Wolanda Mistrz uwalnia pokutującego Piłata, dzięki układowi z szatanem Małgorzata ratuje ukochanego. Łaski miłosierdzia dostępuje również Frieda, a Natasza, zgodnie z życzeniem, zostaje wiedźmą. Dzięki doznanym wstrząsom Iwan Bezdomny odzyskuje spokój i szacunek dla samego siebie w szpitalu dla obłąkanych. Bułhakow nie tylko pozwala Szatanowi czynić dobro, posuwa się jeszcze dalej. Odkrywa, że Bóg reprezentowany przez Mateusza Lewitę prosi Wolanda o wybawienie Mistrza i Małgorzaty. Zatem dwie siły – dobro i zło – nie walczą ze sobą o ludzkie dusze, lecz potrafią uzgodnić, co dla człowieka jest najlepsze.
Diabły z powieści Bułhakowa zdecydowanie różnią się od innych wyobrażeń szatana znanych z literatury. Nie są to czarty czyhające na dusze grzeszników lub kuszące niewinnych do grzechu. Mają w Moskwie do spełnienia konkretną misję – organizację dorocznego balu u szatana. Zdarzenia następujące po spotkaniu z kolejnymi ludźmi nie wynikają ze złej woli kompanów Wolanda, lecz z niezrozumiałych nawet dla szatana mechanizmów życia w sowieckiej Moskwie. Diabelskiemu wymiarowi kary podlegają tylko ludzie źli i nieuczciwi: łapówkarze, donosiciele, malwersanci. Zniszczenie dokonane przez cztery pożary nabiera symbolicznego wymiaru oczyszczenia miasta ze zła. Zatem działalność szatańska nie ma tu znaczenia tylko niszczycielskiego. Choć Bułhakow zawarł w motcie powieści cytat z Fausta Goethego:
Woland – jest przywódcą ekipy diabelskiej. W Moskwie pojawia się jako profesor czarnej magii lub tajemniczy konsultant. Nikt z tych, którzy go spotkali, nie potrafi go dokładnie opisać. Woland posiada nadzwyczajne umiejętności – przenoszenia się w czasie i przestrzeni, czytania w ludzkich myślach. Wie wszystko o namiętnościach i emocjach, zna całą historię świata. Nie jest jednak okrutnym tyranem, lecz genialnym filozofem, w pewien sposób wyrozumiałym dla ludzkich słabości. Potrafi okazywać miłosierdzie , co wydaje się niezgodne ze schematycznym sądem o szatanie. Dla Mistrza i Małgorzaty znajduje wybawienie w śmierci obojga. Jest to jednak śmierć pozorna – jedynie dla innych ludzi. Bohaterowie wolni od ziemskich niepokojów mogą przez całą wieczność mieszkać w oazie spokoju, czyli pierwszym kręgu dantejskim zarezerwowanym dla filozofów.
Ha-Nocri – to określenie Jezusa pochodzi z Talmudu. Żydzi do dziś uznają fakt istnienia Chrystusa, lecz nie wierzą w jego boskość i zmartwychwstanie. Jezus Bułhakowa zna kilka języków i jest wędrownym filozofem głoszącym wiarę w jedynego Boga oraz jego królestwo. Twierdzi, że każda władza jest gwałtem zadawanym człowiekowi. Po nadejściu Królestwa Bożego nie będą już potrzebni władcy i ich rządy. Jeszua w przeciwieństwie do ewangelicznego Chrystusa widzi we wszystkich ludziach tylko dobro. Według niego nikt nie jest zły, nawet ci którzy go torturowali i zdradzili. Gorąco wierzy w ludzką dobroć i nie podejrzewając zdrady pada ofiarą spisku Judy. Potrafi czynić cuda – ma niezwykły dar czytania w myślach Piłata oraz leczenia chorych. Mimo możliwości odparcia zarzutów, co jednoznacznie sugeruje prokurator, odważnie powtarza słowa, które staną się przyczyną wydania wyroku. Mimo swojej boskości, boi się śmierci i prosi Piłata o uwolnienie. Bułhakow zaakcentował ludzkie cechy Jeszui. Czytelnik widzi jedynie poniżonego, pobitego człowieka, który z niezwykłą łagodnością i naiwnością broni swych przekonań. Ten Chrystus nie przypomina ani groźnego Boga-sędziego, ani autorytatywnego mędrca, ani rewolucyjnego przywódcy. Wzbudza litość i współczucie. Dzięki temu staje się Bogiem uczłowieczonym, bliższym czytelnikowi.
Prawdopodobnie popełnia samobójstwo. Po śmierci ponad dwa tysiące lat czeka w przestworzach na skazańca, aby dokończyć przerwaną rozmowę i uzyskać darowanie winy. Uwalnia go dopiero Mistrz dzięki mocy otrzymanej od szatana. Poncjusz Piłat jest wykształconym, pochodzącym z arystokratycznego rodu Rzymianinem. Należy do elitarnego stanu ekwitów (jeźdźców). Czuje nienawiść do Żydów i Jerozolimy. Krwawo tłumi wszelkie próby powstań Żydów przeciwko Rzymianom. Jako urzędnik cesarski rzetelnie i okrutnie sprawuje władzę, lecz zachowuje odrobinę wrażliwości na ludzkie cierpienie. Współczuje Jeszui i pragnie go ocalić. Jest rozdarty pomiędzy głosem własnego sumienia a prokuratorską powinnością. Jego największym grzechem jest niezdecydowanie, brak odwagi do opowiedzenia się po stronie sprawiedliwości i prawdy. Żyje i umiera ze świadomością nie wykorzystanej szansy na uratowanie własnego człowieczeństwa.
Poncjusz Piłat – to znany z Pisma Świętego prokurator Judei. Żył w czasach cesarza Tyberiusza. Sprawował w Jerozolimie rządy i zajmował się też sądzeniem i skazywaniem zbrodniarzy. Czternastego dnia miesiąca Nissan stanął przed nim więzień Ha-Nocri, oskarżony o bardzo poważne przestępstwa. Postać naiwnego, bezbronnego filozofa wzbudza w prokuratorze współczucie. Poncjusz w rozmowie ze skazańcem przekonuje się, że jest to mądry człowiek, obdarzony niezwykłymi zdolnościami uzdrowicielskimi. Piłat wcale nie chce skazywać go na śmierć. Czyni to pod naciskiem Sanhedrynu. Może co prawda po zapoznaniu się z dowodami unieważnić wyrok Rady Żydowskiej i skazać Jeszuę za spiskowanie przeciwko cesarzowi, lecz zachowując w mocy wyrok Sanhedrynu chce jeszcze raz odwołać się do Żydów. Niestety ta próba uwolnienia Ha-Nocri nie udaje się. Piłat umywa ręce od śmierci Jeszui, lecz nigdy nie uwalnia się od poczucia winy.
Michał Aleksandrowicz Berlioz – to redaktor naczelny miesięcznika literackiego i prezes oficjalnego Związku Literatów. Również jest ateistą i propagatorem literatury socrealistycznej. Woland przepowiada mu niezwykłą śmierć. Berliozowi ucina głowę tramwaj prowadzony przez komsomołkę. Głowa redaktora pojawia się w czasie balu u szatana. Ożywiona czarami może przekonać się o fałszu głoszonych za życia teorii. Istnieją i szatan i życie pozagrobowe, czyli istnieć musi też Bóg. Woland zgodnie z przekonaniami Berlioza skazuje go na wieczny niebyt.
Iwan Nikołajewicz Ponyrion (Iwan Bezdomny) – jest przedstawicielem nowej sztuki radzieckiej – ateistycznej i jednoznacznej ideologicznie – komunistycznej. Pisze na zamówienie liche poematy zaprzeczające istnieniu Boga, lecz nie jest zadowolony ze swej twórczości. Postać Chrystusa z jego wierszy jest zbyt realistyczna i prawdziwa, aby mogła być nierealna. Wiarę w Boga i życie pozagrobowe odzyskuje dopiero po spotkaniu z Wolandem i śmierci Berlioza. Popada w obłęd i trafia do psychiatrycznej kliniki profesora Strawińskiego. Tam spotyka Mistrza i zostaje jego uczniem. Przemiana światopoglądu Iwana zachodzi pod wpływem wstrząsu psychicznego wywołanego spotkaniem z szatanem.
Mistrz – tę postać można wiązać z samym Bułhakowem. Jest artystą, pisarzem poszukującym prawdy. Pisze powieść o Chrystusie i Piłacie. Jednak, gdy jego twórczość zostaje skrytykowana, załamuje się i pali rękopisy. Popada w depresję i sam zamyka się w szpitalu psychiatrycznym. Nie może pogodzić się z oficjalnym stwierdzeniem, że Chrystus nigdy nie istniał. Nie potrafi jednak walczyć, poddaje się i wycofuje z życia publicznego. Jest cichym, spokojnym człowiekiem. Jego zdolności odkrywa Małgorzata i nazywa go Mistrzem. Ukochana staje się jedyną radością życia pisarza. Wnosi w nie optymizm i wiarę w sukces. W pakcie z szatanem Małgorzata widzi szansę na uratowanie Mistrza, który początkowo niepokoi się niezwykłymi znajomymi ukochanej. Woland pozwala Mistrzowi na uwolnienie z trwających dwa tysiące lat cierpień moralnych i wyrzutów sumienia bohatera jego książki – Piłata. W tym akcie uwolnienia następuje uspokojenie samego Mistrza, który może poznać postać ze swojej powieści i uwierzyć w sens własnej pracy.
Małgorzata – ma trzydzieści kilka lat i jest żoną bogatego człowieka, lecz nie znajduje w małżeństwie szczęścia i miłości. Bułhakow obdarzył ją wdziękiem, urodą, inteligencją, wrażliwością i mądrością. Jej imię pochodzi z Fausta Goethego – Małgorzata jest ukochaną tytułowego bohatera. Podobnie w powieści Bułhakowa – Małgorzata zakochuje się w Mistrzu i to uczucie pobudza ją do życia i działania, wyrywając z dotychczasowego marazmu. Dla swojego ukochanego wchodzi w układ z Szatanem i zostaje wiedźmą – gospodynią diabelskiego balu. Jako czarownica – latająca nago na miotle – mści się na nieprzychylnych Mistrzowi krytykach. Nie traci jednak ludzkich uczuć – uspokaja przerażonego, samotnego chłopczyka. Na balu wspaniale pełni rolę gospodyni. Ukrywa wstręt i przerażenie wywołane widokiem trupów, wita każdego gościa. Z całego pochodu zbrodniarzy, trucicieli i sadystów zapamiętuje Friedę, ukaraną wiecznym przypominaniem popełnionego grzechu. Dziewczyna udusiła swoje nowo narodzone dziecko pochodzące ze związku z pracodawcą. Małgorzata zdaje sobie sprawę z winy Friedy, lecz obarcza odpowiedzialnością także ojca dziecka. Nieszczęśliwa pokutnica wzbudziła współczucie królowej balu. Po balu Małgorzata otrzymała nagrodę – możliwość spełnienia jednego życzenia i tym życzeniem stała się prośba o uwolnienie Friedy. Woland zgodził się również na uwolnienie ze szpitala Mistrza i poprzez śmierć podarował kochankom wieczny spokój. Postaci Małgorzaty Bułhakow nadał sporo cech swojej ostatniej żony. Znajomość tytułowych bohaterów była inspirowana historią znajomości Bułhakowów. Osobliwy hołd swojej drugiej żonie złożył pisarz nazywając ulubionego psa Piłata pieszczotliwym przezwiskiem Lubow – Banga.
Streszczenie
Część I
1. Nigdy nie rozmawiaj z nieznajomymi. (Moskwa) O zachodzie słońca pojawia się dwóch obywateli – Michał Aleksandrowicz Berlioz i Iwan Nikołajewicz Ponyrion. W wielkim upale daje się wyczuć dziwną atmosferę i strach. Berlioz widzi postać wiszącą w powietrzu. Stwierdza, że to tylko halucynacje i kontynuuje swój wykład na temat nieistnienia Boga. Tymczasem ukazuje się tajemniczy cudzoziemiec, który po chwili włącza się do rozmowy o dowodach na istnienie Boga. Nieznajomy próbuje przekonać rozmówców, że człowiek sam nie decyduje o swoim losie. Przepowiada też, że Berlioz umrze wieczorem – jakaś kobieta zetnie mu głowę. Zebranie Massolitu (stowarzyszenia literatów moskiewskich) zaś nie odbędzie się z powodu Annuszki, która rozleje olej. Nieznajomy przedstawia się jako niemiecki profesor czarnej magii i historyk. Zapewnia, że Jezus istniał naprawdę i znika z oczu zdumionych literatów. Obaj podejrzewają, że cudzoziemiec jest szpiegiem obcego mocarstwa.
2. Poncjusz Piłat. Rzecz dzieje się w Jerozolimie, w pałacu Poncjusza Piłata, który właśnie ma przesłuchiwać Jeszuę Ha-Nocri, oskarżonego o podburzanie ludu. Podsądny zostaje przekazany na tortury. Podczas przesłuchania Piłata boli głowa. Jeszua potrafi uśmierzyć ból. Potrafi też odczytywać myśli drugiego człowieka. Prokurator pyta więźnia o znajomość z Judą z Kiriatu, który zaprosił go do swego domu. Rozmawiają również o królestwie prawdy i sprawiedliwości, „w którym niepotrzebna będzie żadna władza”. Rozzłoszczony Piłat nakazuje Markowi wyprowadzić Jeszuę. Dowódca legionu ma wydzielić eskortę, która odprowadzi więźnia na Nagą Górę, gdzie ma się odbyć egzekucja. Piłat poleca też przyprowadzić kapłana judejskiego, Józefa Kajfasza, któremu przekazuje wniosek w sprawie kary śmierci dla rozbójników i Jeszui. Słyszy dobiegające z oddali głosy tłumu, który oczekuje na decyzję Piłata. Poncjusz ma rozkaz ułaskawić jednego z rozbójników – Bar Rabbana, który jest bardziej niebezpieczny niż Jeszua. Prokurator jest niespokojny, czuje wyrzuty sumienia z powodu niedokończonej rozmowy z Jeszuą. Nienawidzi siebie oraz kapłana. Wie, że Jeszua jest niewinny. Informuje tłum o swej decyzji, po czym tchórzliwie wraca do pałacu. Skazańcy zostają odprowadzeni na miejsce kaźni. Jest godzina dziesiąta rano.
3. Dowód siódmy. (Moskwa, godziny wieczorne) Profesor czarnej magii kontynuuje opowiadanie o Jeszui. Twierdzi, że był świadkiem, kiedy skazywano go na śmierć. Berlioz podejrzewa gościa z zagranicy o obłęd. Wypytuje go o rodzinę, o cel podróży itd. Chce powiadomić telefonicznie biuro turystyki zagranicznej o obłąkanym turyście. Biegnąc do telefonu widzi osobnika, który wcześniej „utkał mu się” w powietrzu podczas upału. Widzi też jaskrawy napis: „Strzeż się tramwaju”. W ostatniej chwili przed śmiercią zauważa za szybą tramwaju kobietę-motorniczego. Odcięta głowa pisarza toczy się po jezdni. Sprawdza się przepowiednia zagranicznego gościa.
4. Pogoń. Bezdomny słyszy krzyki i biegnie w ich kierunku. Spostrzega odciętą głowę Berlioza. Dwie kobiety opowiadają o wydarzeniu. Mówią też o Annuszce, która rozbiła butelkę z olejem. Iwan kojarzy to wszystko z przepowiednią, profesora zaś podejrzewa o osobiste zaangażowanie w całą historię. Nakazuje mu przyznanie się do winy, oskarża go o morderstwo. Widzi dwóch kompanów profesora. Cała trójka ucieka. Iwan rozpoczyna pogoń. Biegnąc ulicami Moskwy ściga profesora. Szuka go w domu nr 13 stojącym nad rzeką. Rzuca się do wody, powierzając uprzednio swe ubranie brodatemu przechodniowi. Kiedy wychodzi z rzeki, spostrzega, że brodacz zniknął razem z ubraniem. Iwan wraca do miasta w kalesonach, ze świecą, świętym obrazkiem i pudełkiem zapałek. Widok ten wzbudza śmiech wśród przechodniów.
5. Co się zdarzyło w Gribojedowie. „Dom Gribojedowa” należy do Massolitu. Mają tu swą siedzibę różne sekcje i kluby. Na ścianach wiszą portrety członków klubu literatów oraz rozmaite informacje. Parter domu zajmuje najlepsza w Moskwie restauracja. Członkowie Massolitu z niecierpliwością oczekują przybycia Berlioza. Są na niego oburzeni. Rozmawiają o sprawach socjalnych. Następnie udają się do restauracji, w której rozpoczynają się tańce. O północy zjawia się niespodziewanie „piękny czarnooki mężczyzna” – szatan. W restauracji panuje poruszenie, gdyż ktoś dowiedział się o śmierci Berlioza (którego zwłoki w tym czasie badają lekarze sądowi). Po chwili pojawia się Iwan Bezdomny, którego dziwne zachowanie i wygląd goście restauracji interpretują jako przejaw pijackiego delirium. Bezdomny dzikim głosem nakazuje kogoś łapać i opowiada o profesorze-szpiegu. Kelnerzy rzucają się na poetę i związują go serwetami. Iwan zostaje odwieziony do szpitala psychiatrycznego.
6. Schizofrenia, zgodnie z zapowiedzią. Iwan siedzi na kanapie w klinice psychiatrycznej. Jego kolega, Riuchin, opowiada o zajściu w restauracji. Bezdomny obrzuca obecnych przekleństwami i opowiada o nieznajomym oraz minionych wydarzeniach. W trakcie wywodów próbuje dzwonić na milicję i chce wyskoczyć przez okno. Lekarz robi mu zastrzyk z eteru. Śpiący Iwan zostaje umieszczony w separatce nr 117. Lekarz podejrzewa pacjenta o schizofrenię. Riuchin odjeżdża ze szpitala w okropnym nastroju. Rozmyśla nad sensem tworzenia i nad kłamliwą poezją. W restauracji upija się do nieprzytomności.
7. Fatalne mieszkanie. Stiopa Lichodiejew, dyrektor teatru „Variétés”, nie może wstać z łóżka ani przypomnieć sobie wydarzeń poprzedniego dnia. Nie ma też pojęcia, gdzie się w tej chwili znajduje, mimo że zdaje sobie sprawę, iż od dawna dzielił mieszkanie z nieboszczykiem Berliozem. Mieszkanie to było fatalne. Od dawna jego lokatorzy znikali bez śladu, ludzie zaś opowiadali o tym nieprawdopodobne historie.
Cierpiący po nadużyciu alkoholu Stiopa zauważa, że nie jest sam. Widzi nieznajomego, który przypomina mu, że umówili się na godzinę jedenastą na spotkanie. Gość podejmuje go wódką i zakąskami. Powoli Stiopa przypomina sobie wizytę w willi i jakąś damę. Gość przedstawia się jako profesor czarnej magii Woland. Poprzedniego dnia podpisał ze Stiopą kontrakt na siedem koncertów. Dla Stiopy poranne przebudzenie staje się koszmarem. Z lustra wychodzi Azazello, po pokoju spaceruje tłusty kot, służącą Grunię zaś Woland wysyła na urlop. Dyrektor teatru „Variétés” zostaje za pomocą magii przeniesiony w stanie omdlenia do Jałty. Budzi się na molo i pyta o miejsce, w którym się znalazł. Dowiedziawszy się, że to Jałta, mdleje.
8. Pojedynek profesora z poetą. W tym samym czasie Iwan Bezdomny budzi się w szpitalu psychiatrycznym. Przypomina sobie Berlioza. Wzywa pielęgniarkę. Po porannej toalecie jest przesłuchiwany w kuchni-laboratorium. Troje ludzi wypytuje go o dotychczasowe życie, choroby, krewnych i poprzedni dzień. Po zmierzeniu temperatury i tętna pacjent zostaje odprowadzony do pokoju. Przychodzi do niego doktor Strawiński, którego Bezdomny kojarzy z Poncjuszem Piłatem. Iwan ponownie opowiada całe zdarzenie i domaga się aresztowania Wolanda. Wpada następnie w szał. Doktor radzi poecie, aby został w szpitalu, gdyż ludzie i tak będą go brali za wariata. Bezdomny ulega tym argumentom.
9. Głupie dowcipy Korowiowa. Nikanor Iwanowicz Bosy, prezes spółdzielni mieszkaniowej, ma kłopoty spowodowane śmiercią Berlioza. Udaje się do jego mieszkania, gdzie zastaje siedzącego przy biurku Korowiowa. Korowiow tłumaczy, że dyrektor Lichodiejew napisał z Jałty, prosząc o zameldowanie u siebie cudzoziemca (Wolanda). Bosy odnajduje list w swojej teczce. Jest zdumiony i przerażony. Korowiow wręcza mu bilety na występ, paszport i pieniądze. Bosy idzie do domu i chowa pieniądze w łazience. Prezes nie spodobał się Wolandowi. Korowiow zatem dzwoni do pewnej instytucji (NKWD) i informuje, że niejaki Bosy handluje obcą walutą. Przybycie funkcjonariuszy odrywa Nikanora od obiadu. Przeprowadzają oni rewizję i znajdują nie ruble a… dolary. Nie pomagają tłumaczenia prezesa, że otrzymał je od „tłumacza-bandyty” Korowiowa. Kiedy chce udowodnić swoją niewinność pokazując umowę i paszport, okazuje się, że wszystko zniknęło. Funkcjonariusze zabierają załamanego prezesa ze sobą.
10. Wieści z Jałty. W gabinecie dyrektora finansowego znajduje się dwóch ludzi: Rimski i administrator Warionucha. Rimski od rana jest w fatalnym nastroju, gdyż nie ma żadnych wieści od dyrektora Lichodiejewa. Jest bardzo zły z powodu przedstawienia, które ma się odbyć w teatrze „Variétés” – nie widział jeszcze maga, który ma tego dnia wystąpić. Wchodzi listonosz z depeszą z komisariatu w Jałcie. Depesza informuje, że w Jałcie odnaleziono obłąkanego Lichodiejewa, ubranego w nocną koszulę. Lichodiejew podaje się za dyrektora teatru. Następna depesza pochodzi już od samego dyrektora, który błaga o pomoc. Ani Rimski, ani Warionucha nie mogą pojąć, w jaki sposób Lichodiejew mógł w tak krótkim czasie znaleźć się w Jałcie. Przychodzi następna depesza, w której dyrektor zarządza obserwację Wolanda. Obydwaj panowie nic nie rozumieją. Depeszują do Jałty. Warionucha dzwoni do Wolanda. Korowiow twierdzi, że Lichodiejew wybrał się na przejażdżkę za miasto. Administrator jest przekonany, że dyrektor wybrał się do nowej restauracji „Jałta” i robi pracownikom głupie dowcipy. W kolejnej depeszy znajduje się prośba o pieniądze na bilet powrotny. Warionucha otrzymuje telefon z pogróżkami. W szalecie zostaje zaś napadnięty przez dużego kocura i nieznanego osobnika, który kradnie mu teczkę z depeszami. Administrator zostaje zawleczony do mieszkania dyrektora Lichodiejewa. Tam straszy go naga, ruda dziewczyna o zimnych rękach (wiedźma Hella). Wiedźma całuje go czule i Warionucha mdleje.
11. Rozdwojenie Iwana. W klinice Iwan Bezdomny pisze donos. Męczy się, gdyż każda wersja pisma wydaje mu się głupia. Próbuje też narysować portrety Wolanda, Poncjusza Piłata i kota. Iwan źle się czuje, jest nieszczęśliwy. Lekarz robi mu zastrzyk. Pacjent obserwuje przyrodę, ale krajobrazy zacierają mu się w pamięci. Rozmawia sam ze sobą na temat Berlioza i nieznajomych. Rozdwaja się wewnętrznie – na Iwana „dawnego” i „teraźniejszego”. Zasypiając widzi kota i sylwetkę jakiegoś mężczyzny.
12. Czarna magia oraz jak ją zdemaskowano. Na arenie teatru „Variétés” odbywają się akrobacje cyrkowe. Rimski siedzi w swoim gabinecie i nerwowo zastanawia się, gdzie może być Warionucha. Do garderoby wchodzi gość w pelerynie, niosąc tłustego czarnego kocura. Demonstrują różne sztuczki. Na scenie konferansjer Bengalski zapowiada występy maga, który ma zdemaskować czarną magię. Wolandowi towarzyszą Korowiow i kot. Dwaj ostatni wykonują sztuki z kartami. Odkrywają też sekret obywatela Parczewskiego: ku uciesze widzów okazuje się, że szanowny obywatel ma w kieszeni wezwanie do sądu w sprawie zaległych alimentów. Korowiow strzela następnie w górę, a na widzów spadają banknoty. Ludzie wpadają w szał. Bengalski próbuje ratować sytuację, ale Korowiow nakazuje kotu, aby urwał konferansjerowi głowę. Na oczach zdumionej widowni kot spełnia polecenie, a głowa zaczyna wzywać lekarza. Na prośbę widzów głowa zostaje na nowo przytwierdzona do tułowia. Bengalski oszalał. Zostaje wkrótce zabrany przez karetkę. Woland zaś snuje refleksje na temat wpływu pieniędzy na człowieka. Korowiow zarządza otwarcie magazynu dla pań. Na deskach sceny pojawiają się dywany, lustra i witryny sklepowe pełne towaru. Publiczność może bezpłatnie wymienić starą odzież na nową. Kobiety rzucają się tłumnie na scenę. Panujący wrzask i bieganinę przerywa wystrzał z pistoletu, po którym magazyn znika. Z loży dobiega głos jednego z widzów, który domaga się powrotu konferansjera i zdemaskowania tricków. Korowiow odkrywa przed żoną natarczywego widza jego tajemnicę. Małżonka dowiaduje się o zdradzie ze strony męża. Rozpoczyna się bójka. Na salę wkracza milicja.
13. Pojawia się bohater. (szpital psychiatryczny) Do pokoju Iwana Bezdomnego wchodzi jego sąsiad, mieszkający obok. Gość pyta o przyczyny pobytu Iwana w szpitalu. Słuchając jego opowieści stwierdza, że Bezdomny spotkał na swej drodze szatana. Losy Iwana i jego gościa są podobne – obydwu uznano za wariatów. Przybyszem jest Mistrz, który zaczyna opowiadać o swoim życiu. Był samotnikiem. Z wykształcenia historyk, zajmował się też przekładami. Pewnego dnia wygrał 100000 rubli. Kupił za tę sumę książki, wynajął mieszkanie i zaczął pracę nad książką o Poncjuszu Piłacie. Pewnego wiosennego dnia ujrzał Ją, Małgorzatę, niosącą pęk żółtych kwiatów. Natychmiast się zakochał. On i jego ukochana (była w tym czasie mężatką) spotykali się potajemnie każdego dnia. Ona też była pierwszą czytelniczką jego powieści. Wróżyła mu sławę. Książka jednak nie mogła być wydana w ateistycznym kraju – nie przeszła przez cenzurę. Zaczęła się nagonka na autora. Pewnego dnia do domu Mistrza przyszedł człowiek o imieniu Alojzy, który zawarł z pisarzem przyjaźń. On również przeczytał powieść. Autor zaś w tym czasie zaczął odczuwać pierwsze objawy choroby psychicznej. Jego ukochana także się zmieniła. Przestała się śmiać i wyraźnie schudła. Mistrz oddał jej wszystkie swe oszczędności. Pewnej nocy – w przypływie szału – Mistrz spalił rękopis powieści. Później udał się do kliniki doktora Strawińskiego. Małgorzata wpadła w rozpacz, gdyż nie wiedziała, gdzie jest Mistrz.
14. Chwała kogutowi! Rimski, siedząc w swoim gabinecie, słyszy odgłosy awantury toczącej się na ulicy. Okazuje się, że ubrania, które kobiety wzięły sobie podczas występu magików, znikają odsłaniając ich nagość. Dyrektor otrzymuje telefoniczną przestrogę, że nie wolno mu nigdzie dzwonić. Pojawia się Warionucha, który opowiada zmyśloną historię o tym, jak pijany Lichodiejew awanturował się w restauracji „Jałta”. Rimski udaje, że nie dostrzega dziwnego zachowania administratora. Równocześnie czuje zbliżające się niebezpieczeństwo. Za plecami Warionuchy widzi niepokojący cień, w oknie natomiast pojawia się trup kobiety, który wchodzi na parapet. Rozlega się trzykrotne pianie koguta. Warionucha wypływa przez okno razem z nieboszczką. Rimski ucieka na dworzec i wsiada do ekspresu, który razem z nim znika.
15. Sen Nikanora Iwanowicza. Podejrzanego prezesa Bosego przewieziono do kliniki psychiatrycznej, gdyż nie potrafił logicznie wyjaśnić funkcjonariuszom milicji tego, co go spotkało. W klinice śni, że jest nadal przesłuchiwany, tym razem na scenie. Występują tam też inne postacie, które były zamieszane w rozmaite afery związane z pieniędzmi. Krzyczący przez sen Bosy dostaje zastrzyk uspokajający. W sąsiedniej sali budzi się Iwan Bezdomny. Płacze. Po chwili zalega cisza.
16. Kaźń. (Jerozolima) Marek Szczurza Śmierć prowadzi skazańców na Nagą Górę. Zarówno skazańcy, jak i żołnierze są bardzo zmęczeni. Doprowadził do tego między innymi wielki skwar. Nikt z gapiów nie próbuje ratować oskarżonych. Mateusz Lewita, nie widziany przez nikogo, rozmyśla nad swym położeniem. Czuje do siebie żal i nazywa siebie tchórzem. Chce ocalić Jeszuę. Przeklinając siebie, czeka na cud. Prosi Boga, aby zesłał śmierć, potem jednak przeklina Go, nazywa bogiem łotrów i zbójców. Na górze tymczasem rozgrywa się scena ukrzyżowania i przebicia boku Jeszui włócznią. Gwałtowna ulewa rozpędza gapiów. Mateusz skrada się do wiszących ciał, przecina więzy krępujące Jeszuę i znika razem z jego ciałem ze wzgórza.
17. Niespokojny dzień. Przed teatrem „Variétés” kłębi się kolejka oczekujących na bilety. Przedstawienie jednak zostaje odwołane. W gabinecie panuje nieopisany rozgardiasz. Pojawiają się ludzie należący do „dziwnej instytucji” (NKWD), którzy przeprowadzają śledztwo. Nie mogą odnaleźć kierownictwa administracji. Główny księgowy Łastoczkin ma pojechać do Komisji Nadzoru Widowisk i Rozrywek Lżejszego Gatunku, aby złożyć raport i wpłacić pieniądze, które wpłynęły do kasy teatru. Udaje się na postój taksówek, ale te odjeżdżają. Jeden z taksówkarzy opowiada, że pieniądze otrzymywane za kurs zmieniają się w bezwartościowe papierki. W kancelarii komisji również dzieją się dziwne rzeczy. Za biurkiem zamiast dyrektora siedzi sam garnitur, który mówi. Z pracowników zaś siły nieczyste tworzą chór i cały gmach rozbrzmiewa pieśniami. Wszyscy pracownicy zostają odwiezieni do kliniki psychiatrycznej. Księgowy, który wpłacał właśnie w kasie pieniądze, zostaje aresztowany pod zarzutem przynależności do grupy Wolanda.
18. Pechowi goście. Popławski – ekonomista-planista z Kijowa – przybywa do Moskwy po otrzymaniu od Berlioza depeszy, w której nieboszczyk zawiadamia, iż został przejechany przez tramwaj. Popławski pragnie wyjaśnić tajemniczą treść telegramu. Chce jednocześnie przenieść się do Moskwy, gdyż ma nadzieję otrzymać mieszkanie po pisarzu. W stolicy spotyka Korowiowa, który obłudnie wspomina jego krewnego, oraz kota, nakazującego mu wracać, skąd przybył. Azazello wyprowadza gościa z mieszkania, jednak Popławski chce koniecznie rozwikłać tajemnicę domu. Szczególnie interesuje go los małego człowieczka, który udał się do mieszkania Korowiowa w sprawie nielegalnych pieniędzy. Ten z kolei to Andrzej Fokicz, który dowiaduje się, że za rok umrze na raka wątroby. Zostaje też napadnięty przez kota udającego beret. Przerażony i podrapany udaje się do profesora Kuźmina, specjalisty od chorób wątroby. Błaga lekarza, aby zatrzymał rozwój choroby. Za wizytę płaci banknotami, które zamieniają się w etykietki z butelek. Profesor Kuźmin bliski obłędu widzi najpierw na biurku kotkę-sierotkę, a potem wróbelka, który demoluje gabinet. Zamiast do kolegi, dzwoni do wypożyczalni pijawek. Równocześnie widzi pielęgniarkę trzymającą torbę na pijawki. Traci przytomność. Budzi się w łóżku. Za uszami, na skroniach i na szyi obłożony jest pijawkami.
Część II
19. Małgorzata. (Opowieść o ukochanej Mistrza, pięknej i mądrej kobiecie). Była żoną wybitnego specjalisty. Zamieszkiwali wspólnie w willi stojącej w pobliżu Arbatu. Bezdzietnej Małgorzacie nigdy niczego nie brakowało, ale nie była szczęśliwa, gdyż nie przeżyła prawdziwej miłości. Przeznaczenie sprawiło, że spotkała Mistrza – swą szaloną miłość. Kiedy ukochany zniknął, zrobiła wszystko, żeby go odnaleźć. Czuła się tak jak Mateusz Lewita w momencie, gdy nie mógł pomóc Jeszui Ha-Nocri. Małgorzata zaczęła wierzyć, że coś się wydarzy. Miała rozmaite symboliczne sny, przeczytała też ocalałe części stron powieści Mistrza. Jadąc trolejbusem dowiedziała się niezwykłej rzeczy – nieboszczykowi (Berliozowi) skradziono głowę. Siedząc na ławce pod Kremlem rozmyślała o pogrzebie, o którym słyszała w trolejbusie. Męski głos poinformował ją, czyj to pogrzeb. Głos należał do Azazella. Towarzysz Wolanda znał jej myśli i historię jej miłości. Zaprosił ją na bal mający się odbyć u profesora czarnej magii. Wręczył jej też krem, którym miała się posmarować o godzinie 21.30. Później miała czekać na telefon.
20. Krem Azazella. Małgorzata siedzi przed lustrem i czeka na telefon. O określonej przez Azazella godzinie smaruje się kremem. Efekt jest piorunujący – z trzydziestoletniej kobiety przemienia się w kruczowłosą, dwudziestoletnią dziewczynę. Krem zmienia ją fizycznie i psychicznie. Załamana po zniknięciu Mistrza, Małgorzata czuje się radosna, wolna i lekka. Decyduje się opuścić męża i pisze do niego pożegnalną kartkę. Służąca Natasza jest zachwycona tym nowym wcieleniem Małgorzaty, która wyjawia jej sekret przemiany. Sąsiad nie poznaje Małgorzaty. Ona sama czuje, że bez żalu opuści to miejsce. Dzwoni Azazello, polecając, aby Małgorzata wsiadła na miotłę. Miotła przychodzi do niej sama. Małgorzata dosiada jej więc jak konia. Rzuca jeszcze hasło „Niewidzialna” i wylatuje przez okno, zostawiwszy w pomieszczeniu osłupiałego sąsiada i Nataszę.
21. Lot. Małgorzata leci nad miastem. Dostrzega znajome miejsca, nurkuje między przewodami elektrycznymi, widzi trolejbusy i samochody. Zagląda też do okien, wprawiając tym ludzi w zdumienie. Nagle spostrzega Dom Dramaturga i Literata i nazwisko prześladowcy Mistrza – Łatuńskiego. Odnajduje jego mieszkanie i z satysfakcją demoluje je, niszcząc fortepian, zalewając pomieszczenia wodą, polewając łoże małżeńskie atramentem i rozbijając młotkiem wszystko, co tylko napotyka na swej drodze. Dokonawszy tego wylatuje przez okno.
W kamienicy wybucha panika. Z okien wylatują szyby, ze ścian odpada tynk. Małgorzata długo jeszcze dawałaby upust swej furii, gdyby nie zobaczyła małego, przerażonego chłopczyka. Usypia go i unosi się do góry. Latając ponad ziemią zauważa jakiś kształt, który zbliża się do niej. Są to naga Natasza i sąsiad, Iwanowicz, przemieniony w wieprza. Oboje wypróbowali na sobie krem Azazella. Małgorzata leci dalej. W baśniowej scenerii spotyka rusałki i słucha koncertu na swoją cześć. Chwilę później kabriolet wiezie Małgorzatę do Moskwy, na bal u Wolanda.
22. Przy świecach. Samochód unosi się w powietrze i ląduje na opustoszałym cmentarzu. Małgorzata wysiada przy jednym z grobowców. Tam czeka na nią Azazello. Oboje wsiadają na miotłę i odlatują, aby wylądować na ulicy Sadowej. Kamienica jest obserwowana przez szpicli. Korowiow wprowadza Małgorzatę, wyjawiając jej plany Wolanda. Ponieważ profesor jest kawalerem, potrzebuje partnerki o imieniu Małgorzata, która będzie gospodynią jego balu. Kobieta ma całkowicie poddać się woli szatana. Przystaje ona na propozycję, choć nie opuszcza jej lęk. Korowiow prowadzi ją do sali, w której czeka już wystrojony Azazello, wiedźma Hella, czarny kot i Woland. Chwilę później atmosfera staje się wręcz domowa. Woland i kocur grają w szachy żywymi figurami. Małgorzata zainteresowana jest globusem, w którym można zobaczyć ze szczegółami każdy rejon świata.
23. Wielki bal u szatana. Hella i Natasza kąpią Małgorzatę we krwi i nacierają różanymi olejkami. Przebrana kobieta zostaje wprowadzona do sali balowej, w której Murzyni usługują zebranym gościom. Przygrywa orkiestra, którą dyryguje J. Strauss. Gośćmi są postacie z zaświatów. Wśród nich znajdują się rozmaici przestępcy: fałszerze, truciciele, sutenerzy, samobójcy, szulerzy, kaci, konfidenci, tajniacy i deprawatorzy. W tłumie widać też Messalinę i Kaligulę. Małgorzata ma zawroty i bóle głowy. Ponownie kąpie się we krwi, a następnie obchodzi salę balową. Rozpoczynają się tańce oraz skoki do olbrzymiego basenu wypełnionego szampanem.
Pojawia się gospodarz balu ubrany w łachmany. Towarzyszy mu Azazello trzymający w ręku głowę Berlioza. Do sali zostaje wprowadzony szpicel – baron Meigel, który podczas balu ma dokonać swego żywota. Po śmierci barona Woland w jednej chwili przemienia się w eleganta i wraz z Małgorzatą pije krew ofiary. Wszystko nagle znika, a wielka sala balowa przemienia się w salonik.
24. Wydobycie Mistrza. (sypialnia Wolanda) Hella nakrywa do stołu. Małgorzata i Woland piją alkohol. Podczas kolacji wspominają bal. Małgorzata opowiada też, jak zdemolowała mieszkanie krytyka Łatuńskiego. Azazello popisuje się mistrzowskim strzelaniem do serduszek pokrywających karty do gry. W tym czasie Woland pyta Małgorzatę o cenę jej występu na balu. Małgorzata prosi, aby uwolniono od mąk dzieciobójczynię Friedę, jedną z uczestniczek przyjęcia. Pragnie też powrotu Mistrza. Chwilę później Mistrz pada w ramiona Małgorzaty. Twierdzi, że jest chory umysłowo. Małgorzata błaga Wolanda, aby uratował jej ukochanego. Woland spełnia prośbę i oddaje im zarazem książkę o Piłacie, gdyż – jak mówi – „rękopisy nie płoną”. Mistrz chciałby też wrócić do sutereny, w której spędził swe najszczęśliwsze dni, ale mieszka tam w tej chwili obywatel Mogarycz, donosiciel. Za sprawą czarów jednak kapuś zostaje sprowadzony do Wolanda i pozbawiony dokumentów. Zjawiają się też inne osoby. Natasza nie chce wracać do realnego świata. Sąsiad Małgorzaty otrzymuje zaś swą ludzką postać i może powrócić do żony. Mistrz i Małgorzata opuszczają towarzystwo. Po drodze kobieta gubi diamentową podkowę otrzymaną od Wolanda.
Tymczasem Annuszka, za sprawą której zginął Berlioz, obserwuje dziwne zjawisko. Widzi latającego w powietrzu donosiciela, nagą Małgorzatę, Mistrza i towarzyszy Wolanda. Znajduje też zgubioną podkowę i chowa ją za pazuchę. Pojawia się przed nią jednak jeden z towarzyszy Wolanda i odbiera zgubę. Towarzystwo żegna się. Mistrz zasypia w swoim pokoju, zaś Małgorzata płacząc rozmyśla nad powieścią o Piłacie.
25. Jak procurator usiłował ocalić Judę z Kiriatu. Jerozolima pogrążona jest w ciemnościach. Na miasto spada ulewa. Prokurator leży na łożu, pijąc wino. Przybywa do niego tajemniczy gość o miłej powierzchowności. Opowiada on prokuratorowi, jakie nastroje panują w mieście. Piłat chciałby opuścić Jerozolimę, gdyż znienawidził miasto, w którym przelewa się krew niewinnych ludzi. Gość opowiada o kaźni, o postawie Jeszui. Prokurator dowiaduje się, że Juda, który gościł u siebie Jeszuę, zostanie zamordowany. Piłat chce go uratować. Poleca też pogrzebać ciała skazańców.
26. Złożenie do grobu. Prokuratora ogarnia trwoga i smutek. Targają nim wewnętrzne sprzeczności. Gość udał się do miasta, do domu pewnej kobiety o imieniu Nisa. W tym czasie z innego domu wychodzi bardzo przystojny młodzieniec. Jest nim Juda. Spostrzega Nisę (jest w niej zakochany). Umawiają się na spotkanie za miastem. Juda nie wie, że to podstęp i zostaje zamordowany w gaju oliwnym.
W mieście trwają uroczystości paschalne. Nie świętuje tylko prokurator. Jest zmęczony i zasypia. Budzi go Marek i informuje, że przyszedł Afraniusz z wieścią o śmierci Judy. Afraniusz twierdzi, że Juda został zabity podczas napadu rabunkowego. Przybysz opowiada też o Mateuszu Lewicie, który ukrył zwłoki Jeszui. Winowajca zostaje postawiony przed oblicze Piłata, który odczuwa z jego powodu niepokój. Prokurator proponuje Mateuszowi pracę w bibliotece oraz pieniądze. Lewita jednak niczego nie chce. Pragnie tylko śmierci Judy i Piłata. Prokurator tymczasem przyznaje się do zabicia Judy. Odczytuje też ostatnie słowa Jeszui.
27. Zagłada mieszkania numer pięćdziesiąt. Małgorzata i Mistrz śpią. Nie śpi natomiast całe piętro w pewnej moskiewskiej instytucji (NKWD). Wszyscy zajęci są tu sprawą Wolanda. Trwają przesłuchania. Siemplejarow dość szczegółowo opisuje maga i jego towarzyszy. Rimski zostaje odnaleziony w hotelu, Lichodiejew zaś wraca do Moskwy samolotem. Przesłuchiwani są pracownicy i pacjenci kliniki psychiatrycznej. Iwan Bezdomny nie wykazuje jednak żadnego zainteresowania otoczeniem. Żyje we własnym świecie. Podejrzanych do tej pory nie ujęto. Aresztowano tylko Annuszkę, Mikołaja Iwanowicza (który podczas balu był przemieniony w wieprza), Rimskiego i Warionuchę. Z mieszkania podejrzanych zaś dochodzą dźwięki pianina. Panowie z „pewnej moskiewskiej instytucji” wkraczają tam w celu aresztowania Wolanda i jego kompanów. Kot Behemot walczy z ekipą. Próby jego schwytania kończą się niepowodzeniem. Budynek staje w płomieniach, Woland zaś wylatuje z towarzyszami przez okno.
28. Ostatnie przygody Korowiowa i Behemota. Korowiow udaje się wraz z kotem do sklepu. Czynią tu wielkie spustoszenie: kot wyjada śledzie, mandarynki i przewraca piramidę ustawioną z czekolad. Obecność Korowiowa i dziwnego kota ma duży wpływ na psychikę klientów, którzy ze spokojnych obywateli stają się bardzo agresywnymi osobnikami. Korowiow i Behemot wzniecają w domu towarowym pożar. Następnie udają się do Domu Dramaturga i Literata. Kłócą się z portierką, która żąda od nich legitymacji. Właściel restauracji zaprasza ich na obiad i usiłuje im się przypodobać. Podejrzewa jednak, że obiad nie będzie trwał długo. Pojawia się reporter, który opowiada o wydarzeniach w mieście. Do restauracji wkraczają mężczyźni z rewolwerami. Celują nimi w Korowiowa i Behemota, którzy w odpowiedzi podpalają restaurację.
29. Przesądzone zostają losy Mistrza i Małgorzaty. Na tarasie siedzą Woland i Azazello. Do maga przybywa Mateusz Lewita przysłany przez Jeszuę Ha-Nocri, który prosi, aby Woland obdarzył Mistrza spokojem i zabrał go wraz z Małgorzatą do siebie. Powracają Korowiow i Behemot z minami niewiniątek. Nadciąga burza. Miasto pogrąża się w ciemnościach.
30. Czas już! Czas! Podczas gdy Lewita odwiedza Wolanda, Małgorzata i Mistrz budzą się. Mistrz nie może uwierzyć w całą tę historię. Nakłania Małgorzatę, aby wróciła do siebie. Ona natomiast jest szczęśliwa, że zawarła pakt z diabłem. Mistrz jest załamany swą chorobą, starością i nędzą. Jego ukochana wyznaje mu miłość i oświadcza, że zostanie z nim na zawsze. Przybywa Azazello z misją od Wolanda, który przysyła im zaproszenie i butelkę wina. Mistrz i Małgorzata po wypiciu wina padają bez życia na ziemię. Po chwili jednak – już jako martwi – podnoszą się i uciekają z mieszkania, gdzie Azazello wzniecił pożar. W ogródku czekają konie. Po chwili cała trójka galopuje ponad miastem. Kiedy przelatują nad kliniką psychiatryczną, Mistrz zatrzymuje się, aby pożegnać się z Iwanem Bezdomnym, którego uważa za swego ucznia i spadkobiercę.
31. Na Worobiowych Górach. Nad Moskwą lśni wielobarwna tęcza. Mistrz ze smutkiem żegna się z miastem. Odczuwa wszystkie wrażenia cierpienia i krzywdy, które ustępują „przeczuciu wiekuistego spokoju”. Korowiow i Behemot popisują się gwizdaniem. Miasto „jakby się pod ziemię zapadło – pozostała tylko kurzawa i dym”.
32. Przebaczenie i wiekuista przystań. Zapadła noc. W świetle księżyca Małgorzata obserwuje Wolanda i jego kompanów. Korowiow nie jest już odrażającym drabem. Zmienia się w rycerza. Behemot-kot zaś przemienia się w pazia. Azazello przybiera swą właściwą postać demona-mordercy. Woland „wreszcie leciał też w swej prawdziwej postaci”. Mistrz o białych włosach leciał uśmiechając się do księżyca „jak do kogoś dobrze znanego i kochanego”. Jeźdźcy zatrzymują się. Woland wskazuje na Piłata, który od dwóch tysięcy lat cierpi z powodu swego tchórzostwa i wyrzutów sumienia, gdyż nie dokończył rozmowy ze skazanym Jeszuą Ha-Nocri. Małgorzata pragnie, aby Woland uwolnił Piłata. Woland z kolei daje Mistrzowi możliwość dokończenia powieści jednym zdaniem. Mistrz uwalnia Poncjusza Piłata od cierpienia. Uszczęśliwiony prokurator wstaje z tronu i idzie księżycową ścieżką. Woland przekazuje kochankom wolę Pana i żegna się z nimi. Idą oni do wieczystego domu, który otrzymali w nagrodę za wierność, miłość i miłosierdzie. „Ktoś uwalniał Mistrza tak, jak on sam uwolnił stworzonego przez siebie bohatera”.
Epilog. Mieszkańcy Moskwy spekulują na temat zamieszania i „sił nieczystych”. Spaliły się bowiem cztery domy, setki ludzi doprowadzonych zostało do obłędu, nie obeszło się też bez zabitych. Społeczeństwo podzieliło się na ludzi kulturalnych i wyrobionych, którzy twierdzili, „że była to robota szajki brzuchomówców i hipnotyzerów”, oraz na tych, którzy w kolejkach, na przystankach i w pociągach mówili o działaniu „sił nieczystych”. Po zniknięciu Wolanda ofiarami padły czarne koty, które były odprowadzane na policję i zabijane w podejrzeniu o przynależność do szajki. Ujęto też wielu obywateli, ze względu na ich domniemane podobieństwo do Wolanda, Korowiowa i Azazella. Aresztowano też każdego, kto próbował pokazywać sztuki karciane. Na ludzi padł strach. Prowadzący śledztwo udowadniali, że sprawcą wszystkich nieszczęść był Korowiow – hipnotyzer i brzuchomówca.
Mijały lata i ludzie zapominali powoli o tych wydarzeniach. Jednak życie tych, którzy brali w nich bezpośredni udział, całkowicie się zmieniło.
(2/2) Charakterystyka Małgorzaty
Na trzydziestoletnią Małgorzatę patrzyła z lusterka kędzierzawa z natury, kruczowłosa dwudziestoletnia dziewczyna i trzęsła się ze śmiechu. (…) Ciało jej natychmiast poróżowiało, rozgrzało się (…) w mięśnie rąk i nóg wstąpiła siła, a potem ciało Małgorzaty stało się nieważkie. Bohaterka nie tylko odmłodniała fizycznie, ale stała się czarownicą z wszelkimi tego konsekwencjami i była tym zachwycona.
Jej sposób myślenia był jednak wyjątkowy, sprawił, że to właśnie ją wybrały diabły na gospodynię balu u szatana. Małgorzata dobrze czuła się w roli czarownicy, w której wcieleniu odzyskała młody wygląd i pewność siebie. Poczuła się zachwycona lotem nad miastem, kąpielą w rzece, żabami grającymi na fujarkach, nagimi wiedźmami, które pokłonami okazywały jej szacunek. Niczemu się nie dziwiąc, wykorzystała bal pełni księżyca na załatwienie osobistych spraw, ratując Mistrza i jego dzieło.
– 2 –
Ukochany był dla niej osobą tak ważną, że nie wahała się zawrzeć, byle go odnaleźć. Właśnie wtedy zachodzi w niej głęboka wewnętrzna i zewnętrzna przemiana. Za sprawą kremu od Azazella:Jak pisze Grodecka:Odmieniona Małgorzata nie odczuwała wyrzutów sumienia, działa z wielką pewnością i determinacją, nie oglądając się za siebie. Siłę czerpała z głębokiej wiary w prawdziwość swoich uczuć. Wszystko podporządkowała jednemu celowi – odzyskać ukochanego i wieść nareszcie szczęśliwe życie u jego boku. Dla niego poddała się wszelkim zabiegom, jakich wymagała od niej umowa zawarta z Wolandem. Godnie pełniła rolę, co wiązało się nawet z wypiciem kielicha krwi.nie była całkowicie odmienioną istotą. Wciąż posiadała wiele ludzkich cech. Odczuwała współczucie dla postaci Friedy, której duch nie mógł zaznać spokoju po tym, jak kobieta zabiła własne dziecko. Mając do dyspozycji jedno życzenie poprosiła o to by zakończyła się wieczna męka zjawy, której wciąż wkładano w ręce chustkę, którą zadusiła synka.Nie da się oprzeć wrażeniu, że motorem napędzającym wszystkie działania Małgorzaty powodowane są wielką,wobec mistrza. Kobieta oddała nawet życie wiedząc, że tylko tak będzie mogła na wieki połączyć się z ukochanym. Małgorzata bezkrytycznie zaufała uczuciu i nawet przez moment nie zwątpiła w słuszność swoich racji. Bez wątpienia do jej cech należy zaliczyć: siłę charakteru, pewność siebie, konsekwencję, determinację, dobroć, litość i upór. Nie zawahała się najpierw porzucić bogate życie u boku męża, a oddać życie, wiedząc, że tylko tak spełni swoje odwieczne marzenie o wiecznym szczęściu i prawdziwej miłości.strona: – 1 –
Mistrz i Małgorzata – pytania i odpowiedzi
Mistrz i Małgorzata – pytania i odpowiedzi
Mistrz i Małgorzata – najsłynniejsza powieść radzieckiego pisarza Michaiła Bułhakowa, ukończona w roku 1940, lecz wydana dopiero w dwadzieścia sześć lat po śmierci autora – w r. 1966. Dziś znana i ceniona na całym świecie nie tylko ze względu na krytykę wymierzoną w system stalinowskiego totalitaryzmu, lecz także dzięki bogactwu problematyki ogólnoludzkiej: moralnej, filozoficznej, obyczajowej, psychologicznej.
Na co zwrócić uwagę już podczas lektury?
Mistrz i Małgorzata to swoista baśń dla dorosłych i z góry musimy zaakceptować istnienie światów i wydarzeń fantastycznych na równi z realistycznymi. Wszystko rozgrywać się będzie w kilku sferach przestrzennych i czasowych – aby się w tym nie pogubić, należy zwrócić uwagę na „przejścia” między płaszczyznami zdarzeń, a kluczem do zrozumienia powieści jest umiejętność połączenia wszystkich wątków narracji.
Postacie wiodące i ich światy
Oto będziemy śledzić przede wszystkim dzieje Mistrza – pisarza, który stworzył, powieść o Jezusie i Piłacie, powieść niewygodną w systemie ateistycznego totalitaryzmu Moskwy lat trzydziestych naszego wieku. Ówczesna Moskwa to plan realistyczny, ten, z którym spotyka się odbiorca bezpośrednio i od którego prowadzić będą odskocznie w innych kierunkach.
Partnerka Mistrza z tego świata piękna Małgorzata, kochająca twórcę i kochana przez niego oraz szereg postaci moskwiczan: urzędników, inteligencji, wreszcie anonimowych mieszkańców – to realistyczne otoczenie pary głównych bohaterów.
W ten świat zostanie wprowadzony element fantastyczno-baśniowy w postaci wizyty szatana i jego świty. Woland – niezwykły iluzjonista-diabeł – Książę Ciemności to następny główny bohater. Już przy pierwszej prezentacji należy zwrócić uwagę na jego charakterystykę eksponującą „szatańskie” cechy i na jego otoczenie: wiedźma Hella, kocur Bohemot, Korowiow, Warionucha. Diabelskie umiejętności bohaterów będą bardzo wygodnym sposobem przekształcania świata wbrew jakimkolwiek racjonalnym regułom – wszystko stanie się możliwe, co uatrakcyjnia powieść i obnaży prawidła rzeczywistego świata.
Bohater następny to Jeszua Ha-Nocri – Jezus Chrystus i jego czasy. I uwaga! Będziemy mieć do czynienia z powieścią w powieści, i odrębne rozdziały wprowadzą nas w świat dzieła stworzonego przez Mistrza. Jest to nie tylko retrospekcja – cofnięcie w czasy Chrystusa – lecz także otwarcie innej przestrzeni, podróż w świat przedstawiony powieści Mistrza – nie czytamy o niej, lecz zostajemy w nią przeniesieni.
Obok Chrystusa ważną postacią jest Piłat – należy zwrócić uwagę na jego dylematy, argumenty „za” i „przeciw” decyzji, którą podjął. Wiedząc kogo śledzimy (Mistrz, Małgorzata, Woland, Chrystus, Piłat) i w jakich światach, zapytamy:
Jakie najważniejsze wydarzenia fabularne trzeba odnotować?
Szukaj w tym wszystkim wartości treściowych (wymowa ideowa utworu), kompozycyjnych (mistrzostwo formy) i estetycznych (wrażenia podczas lektury i oddziaływanie powieści na wyobraźnię).
MOSKWA LAT 30
Przybycie Wolanda (szatana) i jego świty, by w Moskwie urządzić coroczny bal.
Spotkanie Wolanda z redaktorem Berliozem i Iwanem Bezdomnym na Patriarszych Prudach – dyskusja o istnieniu Chrystusa, spełniona przepowiednia śmierci Berlioza.
Wydarzenia w teatrze Varietes.
Historia miłości Mistrza i Małgorzaty. Spotkanie, będące dziełem przeznaczenia, symbol–znak bukietu żółtych kwiatów, wspólne mieszkanie w suterenie. Mistrz pisze powieść – oskarżaną i skrytykowaną. Pali ją i znika. Małgorzata rozpaczliwie poszukuje Mistrza – czytelnicy odnajdują go w klinice psychiatrycznej.
Kontakt szatańskiej świty z Małgorzatą. W zamian za pomoc w odnalezieniu Mistrza, Małgorzata będzie królową balu, przyjmuje od Asassela czarodziejski krem, który zamieni ją w wiedźmę.
Niezwykły lot Małgorzaty nad Moskwą.
Bal u szatana – misja Małgorzaty, wskrzeszenie całej piekielnej zgrai zbrodniarzy. Uwaga! Trzeba zauważyć niezwykłe zatrzymanie czasu i przemianę przestrzeni – terenem balu jest tajemniczo „rozciągnięte” mieszkanie.
Nagroda dla Małgorzaty – Woland finalizuje wszelkie sprawy, odnajduje Mistrza, wskrzesza jego książkę; wydaje wyroki, opuszcza Moskwę. Mistrz i Małgorzata uzyskują spokój.
CZASY CHRYSTUSA
Przesłuchanie Ha–Nocri przez Piłata, prezentacja Chrystusowej idei dobra, pragnienia Piłata – w końcu wydał wyrok skazujący Chrystusa wbrew własnym pragnieniom.
Wykonanie wyroku – śmierć Jeszui Ha Nócri na Nagiej Górze. Postać Mateusza Lewity.
Dalsze dzieje i czyny Piłata: zabicie Judy z Kiriatu przez Komendanta, męczarnie psychiczne Piłata, rozważającego swoje tchórzostwo.
Przebaczenie – Jezus wybacza Piłatowi; pośrednikiem uwalniającym go jest Woland; Piłat spotyka się z Jezusem.
Jak połączyć powyższe wątki?
Aby nie zaplątać się w gąszczu warstw, płaszczyzn, światów powieści trzeba tylko:
Uświadomić sobie, kto jest łącznikiem wszystkich przestrzeni i czasów. Odpowiedź brzmi: Mistrz. Jako bohater zdarzeń „współczesnych”, jako autor, który wskrzesza swoją powieścią czasy Chrystusa i Piłata, jako przyczyna, dla której Małgorzata łączy się ze świtą szatana-Wolanda.
Zwróć uwagę na główną różnicę w opisie wypadków ze świata Moskwy lat 30-tych i czasów Chrystusa. Jest nią język narracji: w pierwszym przypadku – żywa mowa pełna potoczyzmów, odcieni ironii, humoru, w drugim: piękna proza, adekwatna do formuły powieści o Chrystusie i Piłacie, pióra Mistrza.
Zauważ „przeskoki czasu” – nie tylko wstecz (retrospekcja powieści), lecz także manewry takie jak wybieganie w przyszłość (przepowiednie o losie Berlioza lub Fokicza) lub zatrzymanie czasu na balu Szatana – swoiste uelastycznienie czasu. Dla porządku: wydarzenia głównej osi akcji zamykają się między środą (spotkanie na Patriarszych Prudach) a sobotą (Woland opuszcza Moskwę).
Zaobserwuj sposoby wprowadzania w opowieść o Moskwie – opowieści o Chrystusie, „uruchamiania” świata powieści. Są to formy różne: „opowieść” Wolanda w rozmowie z Berliozem i Bezdomnym na Patriarszych Prudach sen Iwana Bezdomnego o kaźni Chrystusa odczytanie przez Małgorzatę brulionów Mistrza sen Ponyriowa
Kanały narracji są różne – ale zawsze motywują wprowadzenie tego wątku i zawsze są fragmentami dzieła Mistrza.
Jakie tematy i uniwersalną problematykę należy tu dostrzec?
Kiedy wiemy już, co rozegrało się na kartach powieści, uporządkowane mamy wydarzenia, postaci i ich powiązania, to zawsze pojawi się to pytanie: jak je odczytać? Co niosą? Są obrazem zdarzeń, historyjką samą w sobie czy czymś jeszcze? Jak ów obraz ruchomy i złożony zinterpretować? Szukajmy w następujących kierunkach:
Powieść o totalitaryzmie. To Moskwa lat 30–tych, stolica totalitarnego państwa, w którym obowiązuje odgórna ideologia i np. powieść o Jezusie ani nawet pogląd, iż istniał, nie mają szans uznania. Groźba NKWD („pewna instytucja”), szpitala psychiatrycznego, obozu paraliżuje wolną myśl, ludzi zamienia w zastraszone społeczeństwo. Absurdy tej rzeczywistości obniżają fantastyczne sztuczki świty Wolanda.
Powieść o władzy. Nie tylko totalitarnej, ale władzy w ogóle – uniwersalnych mechanizmach jej sprawowania, ukształtowaniu ludzi sprawujących władzę – przykładami są tu Piłat i sam Woland.
Powieść o miłości. Ponadczasowa, wbrew przeciwnościom, losu, obyczajom, zwycięska miłość Mistrza i Małgorzaty, a także miłość Jeszui Ha–Nocri do ludzi, jest bardzo ważnym motywem powieści. Nie tylko konstruuje fabułę, ale jest główną przeciwwagą zła – siłą ocalającą wartości.
Powieść o walce dobra i zła. Odwieczny pojedynek rozgrywa się we wszystkich płaszczyznach powieści, sama obecność szatana i motto zaczerpnięte z Goethego przywołuje ten temat, bal u Wolanda prezentuje różne odmiany zła. Pierwiastek zła funkcjonuje w machinie totalitaryzmu. Sam szatan „wiecznie zła pragnąc wieczne czyni dobro” – nie jest tu uosobieniem zła, lecz raczej wykonawcą wyroków.
Powieść o egzystencji ludzkiej i o człowieku. Pisarz sprawdza reakcje człowieka w chwili próby, analizuje psychikę, sprzeniewierzenie wobec własnych ideałów, które przypadło w udziale Piłatowi, ale także Mistrzowi, który zniszczył swoją powieść.
Powieść odwołująca się do motywów biblijnych , wskrzeszająca postać Chrystusa, Piłata, Mateusza Lewity – wreszcie – szatana. Są to osoby–symbole, motywy obecne w literaturze od wieków, tu zaprezentowane i wykorzystane w nowy, oryginalny sposób.
Jak wobec tego określić problematykę powieści?
Totalitaryzm i władza to sfera zagadnień społeczno-politycznych, miłość, walka ze złem, odpowiedzialność za czyny – to problematyka moralna ,
, dylematy związane z sensem życia to strefa egzystencjalna i filozoficzna, prezentacja człowieka, jego myśli i uczuć – to problematyka psychologiczna ,
, obecność sił boskich i szatańskich, współistnienie świata realnego i pozaziemskiego to z kolei krąg zagadnień metafizycznych .
. Obraz mieszkańców Moskwy i ich życia wnosi problematykę obyczajową , a temat artysty, sztuki i jego dzieła – sferę zagadnień estetycznych .
Powyższy rejestr jest także odpowiedzią na pytanie, na czym polega bogactwo i złożoność zawartości treściowej Mistrza i Małgorzaty.
Na czym polega mistrzostwo kompozycyjne tej powieści?
Bułhakow dokonał niezwykłego zespolenia konwencji literackich. Nazywane często powieścią satyryczno-filozoficzną lub satyryczno-baśniowo–realistyczną.
Dzieło, mieści w swoich ramach motywy
baśni (diabeł i czarownice),
groteski (deformacja, karykatura postaci),
romansu (dzieje Mistrza i Małgorzaty),
powieści psychologicznej (Piłat),
kryminału (bal u szatana, śmierć Berlioza),
humorystycznej satyry (obraz literatów moskiewskich).
Obserwując uwikłanie jednostki ludzkiej w dobro i zło, możemy nazwać ją także wielkim fantastycznym moralitetem lub parabolą losu człowieka. Ta złożoność gatunkowa obok problematyki jest wielką wartością powieści.
Mówiąc o mistrzostwie kompozycyjnym, nie można pominąć zabiegów wymienionych wyżej jak: operacja czasem, nakładanie się różnych warstw przestrzeni, modyfikacje wypowiedzi narratora i deformacja świata przedstawionego. Ta ostatnia w dużej mierze rodzi się z niezwykłego zderzenia realizmu (opis Moskwy, postaci, oddanie ówczesnej rzeczywistości) z fantastyką (wprowadzoną dzięki wizycie Wolanda i jego świty).
Przy jakich zagadnieniach należy pamiętać o Mistrzu i Małgorzacie?
Ta powieść powinna zostać przywołana, gdy padnie pytanie (ustne lub jako temat pracy) o:
literackie obrazy totalitaryzmu;
niezwykłe ujęcia miłości w literaturze;
dylematy etyczne, odwieczny konflikt dobra i zła;
rozważania o człowieku, jego psychice, wyborach, jakich musi dokonywać;
literackie ujęcia i interpretacje metafizyki i świat fantazji,
motyw balu lub lotu w literaturze,
oryginalne, prozatorskie eksperymenty w rozwoju powieści naszego stulecia , np. deformację świata.
Motyw szatana i motywy biblijne w literaturze
to zagadnienie godne odrębnego potraktowania i skojarzenia z innymi utworami.
Mottem i tytułem nawiązuje Bułhakow do słynnego Fausta Goethego – a znaleźć można też wiele powiązań ideowych.
Szatan jawi się w literaturze średniowiecza i baroku, jest stałym motywem poezji młodopolskiej, przypomnijmy Hymny Kasprowicza i wiersze Tadeusza Micińskiego, Leopolda Staffa.
Różne wizerunki „siły nieczystej” – od biblijnego po wersję ludowych bajań przydać się mogą do zestawienia z niezwykłym Wolandem – Księciem Ciemności w wydaniu Bułhakowa.
Również Piłat i jego wyrok są częstym tematem literatury – przypomina się wspaniały wiersz Zbigniewa Herberta pt. Domysły Barabasza.
Zobacz:
Materiały dla liceum i technikum
Jan Parandowski, Mitologia grecka
Opracowanie: Adam Regiewicz
Cykl 6 scenariuszy – plik pdf
Sofokles, Antygona
Opracowanie: Cecylia Ratajczak
Cykl 4 scenariuszy – plik pdf
Arystofanes, Chmury
Opracowanie: Tomasz Pawlus
Cykl 5 scenariuszy – plik pdf
Molier, Skąpiec
Opracowanie: Katarzyna Tomaszek
Cykl 4 scenariuszy – plik pdf
Mitologia rzymska – cykl scenariuszy
1. „Wzgórz siedem wspólnotą murów zjednoczonych”, czyli niezwykłe początki Imperium Rzymskiego – plik pdf
2. Znaczenie personifikacji w starożytnym Rzymie – plik pdf
3. Co nam pozostało ze starożytnego Rzymu? Analiza mitów rzymskich i wiersza Jarosława Marka Rymkiewicza Epitafium dla Rzymu – plik pdf
4. Kult cezarów w starożytnym Rzymie jako wzorzec dla późniejszych kultur – plik pdf
5. Obce religie – dalekie czy bliskie starożytnym Rzymianom? – plik pdf
Pieśń o Rolandzie
Opracowanie: Agnieszka Łuczak
Cykl 2 scenariuszy – plik pdf
Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła
Opracowanie: Monika Kuczyńska-Barczewska
Cykl 5 scenariuszy – plik pdf
William Szekspir, Romeo i Julia
Opracowanie: Cecylia Ratajczak
Cykl 4 scenariuszy – plik pdf
Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich
Opracowanie: Katarzyna Tomaszek
Cykl 4 scenariuszy – plik pdf
Sofokles, Król Edyp
Opracowanie: Katarzyna Tomaszek
Cykl 4 scenariuszy – plik pdf
William Szekspir, Hamlet
Opracowanie: Katarzyna Tomaszek
Cykl 5 scenariuszy – plik pdf
William Szekspir, Makbet
Opracowanie: Katarzyna Tomaszek
Cykl 6 scenariuszy – plik pdf
Mistrz i Małgorzata (M. A. Bułhakow)
Poznajemy różne miejsca Moskwy: ulice, place, szpital dla psychicznie chorych, restaurację, teatr, a przede wszystkim zatłoczone, ciasne mieszkania. W nich rozgrywają się najważniejsze w powieści wydarzenia: tu Mistrz pisze swe dzieło, tu odbywa się bal szatana.
Czas i miejsce akcji: Akcja powieści rozgrywa się latem w Moskwie lat dwudziestych i w czasach biblijnych. Autor stara się uzyskać efekt jednoczesności wydarzeń mitycznych i moskiewskich. Podobnie dzieje się z przestrzenią. Postaci mogą być w niej bardzo łatwo przemieszczanie, lub – tak jak goście z zaświatów – mają zdolność znajdowania się w kilku punktach jednocześnie.
Jak już wspomniano praca nad powieścią trwała dwanaście lat. W 1930 roku pod wpływem załamania nerwowego pisarz spalił piętnaście pierwszych rozdziałów. Potem wrócił do pracy. Osiem razy Bułhakow redagował tekst, pierwotnie dzieło miało nosić tytuł Kopyto inżyniera , ostateczny tytuł pojawił się podczas pracy nad szóstą redakcją. Pierwsze wydanie (radzieckim zwyczajem okrojone!) miało miejsce w latach 1966-1967 na łamach miesięcznika „Moskwa”. Ta publikacja odbiła się szerokim echem nie tylko w ZSRR. Do dziś książka doczekała się wielu wydań i przekładów. Warto nadmienić, że do wydrukowania powieści dożyła żona pisarza, która uporządkowała archiwum i nigdy nie zaprzestała walki o rozpowszechnienie twórczości Bułhakowa.
W liście do jednego z przyjaciół Bułhakow napisał, że o ile do napisania Białej gwardii zainspirowała go matka, o tyle na powstanie Mistrza i Małgorzaty miała wpływ postać ojca – teologa. Z całą pewnością wśród dzieł, których ślady odnajdujemy w powieści znajduje się Pismo Święte. Tworząc biblijne postaci, Bułhakow posłużył się też Żywotem Jezusa Renana, Życiem Jezusa Chrystusa Farrara i innymi. Z Biblii pochodzi też pomysł umieszczenia głowy Berlioza na tacy. Inspiracją do powstania postaci bohaterów – diabłów był Faust Goethego oraz opera Faust Gounoda, Potępienie Fausta Berlioza, Mefistofeles Boito. Należy tu wspomnieć, że Bułhakow był entuzjastą opery, stąd w powieści nazwiska kompozytorów: Berlioz, Rimski, Strawiński. Wpływ Goethego na powieść odnajdujemy w samej historii zaprzedania duszy diabłu i w tytule dzieła. Z Fausta pochodzi imię Wolanda (jest to jedno z imion Mefistofelesa), scena wróżenia przyszłości Berliozowi, niektóre zwroty i sentencje (np. „Podobne należy leczyć podobnym” , „Więc oto jestem” ), opis postaci Azazella, medalion Wolanda z wizerunkiem czarnego pudla jako symbolu szatana, osoba dzieciobójczyni Friedy, leczenie pijawkami, elementy stroju Wolanda. W Biblii zaś odnaleźć można pierwowzory Abbadony (książę zagłady z Apokalipsy ), Behemota (mityczny potwór z Księgi Hioba ), Azazella (demon pustyni z Księgi Kapłańskiej ) . Pismo Święte jest też źródłem wątku biblijnego – postaci Jezusa (lecz imię Ha-Nocri pochodzi z Talmudu!), Poncjusza Piłata, Judy z Kiriatu (Judasza Iskarioty), Mateusza Lewity i innych.
jego diabły paradoksalnie nie pragną zła i potrafią czynić dobro. To z woli Wolanda Mistrz uwalnia pokutującego Piłata, dzięki układowi z szatanem Małgorzata ratuje ukochanego. Łaski miłosierdzia dostępuje również Frieda, a Natasza, zgodnie z życzeniem, zostaje wiedźmą. Dzięki doznanym wstrząsom Iwan Bezdomny odzyskuje spokój i szacunek dla samego siebie w szpitalu dla obłąkanych. Bułhakow nie tylko pozwala Szatanowi czynić dobro, posuwa się jeszcze dalej. Odkrywa, że Bóg reprezentowany przez Mateusza Lewitę prosi Wolanda o wybawienie Mistrza i Małgorzaty. Zatem dwie siły – dobro i zło – nie walczą ze sobą o ludzkie dusze, lecz potrafią uzgodnić, co dla człowieka jest najlepsze.
Diabły z powieści Bułhakowa zdecydowanie różnią się od innych wyobrażeń szatana znanych z literatury. Nie są to czarty czyhające na dusze grzeszników lub kuszące niewinnych do grzechu. Mają w Moskwie do spełnienia konkretną misję – organizację dorocznego balu u szatana. Zdarzenia następujące po spotkaniu z kolejnymi ludźmi nie wynikają ze złej woli kompanów Wolanda, lecz z niezrozumiałych nawet dla szatana mechanizmów życia w sowieckiej Moskwie. Diabelskiemu wymiarowi kary podlegają tylko ludzie źli i nieuczciwi: łapówkarze, donosiciele, malwersanci. Zniszczenie dokonane przez cztery pożary nabiera symbolicznego wymiaru oczyszczenia miasta ze zła. Zatem działalność szatańska nie ma tu znaczenia tylko niszczycielskiego. Choć Bułhakow zawarł w motcie powieści cytat z Fausta Goethego:
Woland – jest przywódcą ekipy diabelskiej. W Moskwie pojawia się jako profesor czarnej magii lub tajemniczy konsultant. Nikt z tych, którzy go spotkali, nie potrafi go dokładnie opisać. Woland posiada nadzwyczajne umiejętności – przenoszenia się w czasie i przestrzeni, czytania w ludzkich myślach. Wie wszystko o namiętnościach i emocjach, zna całą historię świata. Nie jest jednak okrutnym tyranem, lecz genialnym filozofem, w pewien sposób wyrozumiałym dla ludzkich słabości. Potrafi okazywać miłosierdzie , co wydaje się niezgodne ze schematycznym sądem o szatanie. Dla Mistrza i Małgorzaty znajduje wybawienie w śmierci obojga. Jest to jednak śmierć pozorna – jedynie dla innych ludzi. Bohaterowie wolni od ziemskich niepokojów mogą przez całą wieczność mieszkać w oazie spokoju, czyli pierwszym kręgu dantejskim zarezerwowanym dla filozofów.
Ha-Nocri – to określenie Jezusa pochodzi z Talmudu. Żydzi do dziś uznają fakt istnienia Chrystusa, lecz nie wierzą w jego boskość i zmartwychwstanie. Jezus Bułhakowa zna kilka języków i jest wędrownym filozofem głoszącym wiarę w jedynego Boga oraz jego królestwo. Twierdzi, że każda władza jest gwałtem zadawanym człowiekowi. Po nadejściu Królestwa Bożego nie będą już potrzebni władcy i ich rządy. Jeszua w przeciwieństwie do ewangelicznego Chrystusa widzi we wszystkich ludziach tylko dobro. Według niego nikt nie jest zły, nawet ci którzy go torturowali i zdradzili. Gorąco wierzy w ludzką dobroć i nie podejrzewając zdrady pada ofiarą spisku Judy. Potrafi czynić cuda – ma niezwykły dar czytania w myślach Piłata oraz leczenia chorych. Mimo możliwości odparcia zarzutów, co jednoznacznie sugeruje prokurator, odważnie powtarza słowa, które staną się przyczyną wydania wyroku. Mimo swojej boskości, boi się śmierci i prosi Piłata o uwolnienie. Bułhakow zaakcentował ludzkie cechy Jeszui. Czytelnik widzi jedynie poniżonego, pobitego człowieka, który z niezwykłą łagodnością i naiwnością broni swych przekonań. Ten Chrystus nie przypomina ani groźnego Boga-sędziego, ani autorytatywnego mędrca, ani rewolucyjnego przywódcy. Wzbudza litość i współczucie. Dzięki temu staje się Bogiem uczłowieczonym, bliższym czytelnikowi.
Prawdopodobnie popełnia samobójstwo. Po śmierci ponad dwa tysiące lat czeka w przestworzach na skazańca, aby dokończyć przerwaną rozmowę i uzyskać darowanie winy. Uwalnia go dopiero Mistrz dzięki mocy otrzymanej od szatana. Poncjusz Piłat jest wykształconym, pochodzącym z arystokratycznego rodu Rzymianinem. Należy do elitarnego stanu ekwitów (jeźdźców). Czuje nienawiść do Żydów i Jerozolimy. Krwawo tłumi wszelkie próby powstań Żydów przeciwko Rzymianom. Jako urzędnik cesarski rzetelnie i okrutnie sprawuje władzę, lecz zachowuje odrobinę wrażliwości na ludzkie cierpienie. Współczuje Jeszui i pragnie go ocalić. Jest rozdarty pomiędzy głosem własnego sumienia a prokuratorską powinnością. Jego największym grzechem jest niezdecydowanie, brak odwagi do opowiedzenia się po stronie sprawiedliwości i prawdy. Żyje i umiera ze świadomością nie wykorzystanej szansy na uratowanie własnego człowieczeństwa.
Poncjusz Piłat – to znany z Pisma Świętego prokurator Judei. Żył w czasach cesarza Tyberiusza. Sprawował w Jerozolimie rządy i zajmował się też sądzeniem i skazywaniem zbrodniarzy. Czternastego dnia miesiąca Nissan stanął przed nim więzień Ha-Nocri, oskarżony o bardzo poważne przestępstwa. Postać naiwnego, bezbronnego filozofa wzbudza w prokuratorze współczucie. Poncjusz w rozmowie ze skazańcem przekonuje się, że jest to mądry człowiek, obdarzony niezwykłymi zdolnościami uzdrowicielskimi. Piłat wcale nie chce skazywać go na śmierć. Czyni to pod naciskiem Sanhedrynu. Może co prawda po zapoznaniu się z dowodami unieważnić wyrok Rady Żydowskiej i skazać Jeszuę za spiskowanie przeciwko cesarzowi, lecz zachowując w mocy wyrok Sanhedrynu chce jeszcze raz odwołać się do Żydów. Niestety ta próba uwolnienia Ha-Nocri nie udaje się. Piłat umywa ręce od śmierci Jeszui, lecz nigdy nie uwalnia się od poczucia winy.
Michał Aleksandrowicz Berlioz – to redaktor naczelny miesięcznika literackiego i prezes oficjalnego Związku Literatów. Również jest ateistą i propagatorem literatury socrealistycznej. Woland przepowiada mu niezwykłą śmierć. Berliozowi ucina głowę tramwaj prowadzony przez komsomołkę. Głowa redaktora pojawia się w czasie balu u szatana. Ożywiona czarami może przekonać się o fałszu głoszonych za życia teorii. Istnieją i szatan i życie pozagrobowe, czyli istnieć musi też Bóg. Woland zgodnie z przekonaniami Berlioza skazuje go na wieczny niebyt.
Iwan Nikołajewicz Ponyrion (Iwan Bezdomny) – jest przedstawicielem nowej sztuki radzieckiej – ateistycznej i jednoznacznej ideologicznie – komunistycznej. Pisze na zamówienie liche poematy zaprzeczające istnieniu Boga, lecz nie jest zadowolony ze swej twórczości. Postać Chrystusa z jego wierszy jest zbyt realistyczna i prawdziwa, aby mogła być nierealna. Wiarę w Boga i życie pozagrobowe odzyskuje dopiero po spotkaniu z Wolandem i śmierci Berlioza. Popada w obłęd i trafia do psychiatrycznej kliniki profesora Strawińskiego. Tam spotyka Mistrza i zostaje jego uczniem. Przemiana światopoglądu Iwana zachodzi pod wpływem wstrząsu psychicznego wywołanego spotkaniem z szatanem.
Mistrz – tę postać można wiązać z samym Bułhakowem. Jest artystą, pisarzem poszukującym prawdy. Pisze powieść o Chrystusie i Piłacie. Jednak, gdy jego twórczość zostaje skrytykowana, załamuje się i pali rękopisy. Popada w depresję i sam zamyka się w szpitalu psychiatrycznym. Nie może pogodzić się z oficjalnym stwierdzeniem, że Chrystus nigdy nie istniał. Nie potrafi jednak walczyć, poddaje się i wycofuje z życia publicznego. Jest cichym, spokojnym człowiekiem. Jego zdolności odkrywa Małgorzata i nazywa go Mistrzem. Ukochana staje się jedyną radością życia pisarza. Wnosi w nie optymizm i wiarę w sukces. W pakcie z szatanem Małgorzata widzi szansę na uratowanie Mistrza, który początkowo niepokoi się niezwykłymi znajomymi ukochanej. Woland pozwala Mistrzowi na uwolnienie z trwających dwa tysiące lat cierpień moralnych i wyrzutów sumienia bohatera jego książki – Piłata. W tym akcie uwolnienia następuje uspokojenie samego Mistrza, który może poznać postać ze swojej powieści i uwierzyć w sens własnej pracy.
Małgorzata – ma trzydzieści kilka lat i jest żoną bogatego człowieka, lecz nie znajduje w małżeństwie szczęścia i miłości. Bułhakow obdarzył ją wdziękiem, urodą, inteligencją, wrażliwością i mądrością. Jej imię pochodzi z Fausta Goethego – Małgorzata jest ukochaną tytułowego bohatera. Podobnie w powieści Bułhakowa – Małgorzata zakochuje się w Mistrzu i to uczucie pobudza ją do życia i działania, wyrywając z dotychczasowego marazmu. Dla swojego ukochanego wchodzi w układ z Szatanem i zostaje wiedźmą – gospodynią diabelskiego balu. Jako czarownica – latająca nago na miotle – mści się na nieprzychylnych Mistrzowi krytykach. Nie traci jednak ludzkich uczuć – uspokaja przerażonego, samotnego chłopczyka. Na balu wspaniale pełni rolę gospodyni. Ukrywa wstręt i przerażenie wywołane widokiem trupów, wita każdego gościa. Z całego pochodu zbrodniarzy, trucicieli i sadystów zapamiętuje Friedę, ukaraną wiecznym przypominaniem popełnionego grzechu. Dziewczyna udusiła swoje nowo narodzone dziecko pochodzące ze związku z pracodawcą. Małgorzata zdaje sobie sprawę z winy Friedy, lecz obarcza odpowiedzialnością także ojca dziecka. Nieszczęśliwa pokutnica wzbudziła współczucie królowej balu. Po balu Małgorzata otrzymała nagrodę – możliwość spełnienia jednego życzenia i tym życzeniem stała się prośba o uwolnienie Friedy. Woland zgodził się również na uwolnienie ze szpitala Mistrza i poprzez śmierć podarował kochankom wieczny spokój. Postaci Małgorzaty Bułhakow nadał sporo cech swojej ostatniej żony. Znajomość tytułowych bohaterów była inspirowana historią znajomości Bułhakowów. Osobliwy hołd swojej drugiej żonie złożył pisarz nazywając ulubionego psa Piłata pieszczotliwym przezwiskiem Lubow – Banga.
Streszczenie
Część I
1. Nigdy nie rozmawiaj z nieznajomymi. (Moskwa) O zachodzie słońca pojawia się dwóch obywateli – Michał Aleksandrowicz Berlioz i Iwan Nikołajewicz Ponyrion. W wielkim upale daje się wyczuć dziwną atmosferę i strach. Berlioz widzi postać wiszącą w powietrzu. Stwierdza, że to tylko halucynacje i kontynuuje swój wykład na temat nieistnienia Boga. Tymczasem ukazuje się tajemniczy cudzoziemiec, który po chwili włącza się do rozmowy o dowodach na istnienie Boga. Nieznajomy próbuje przekonać rozmówców, że człowiek sam nie decyduje o swoim losie. Przepowiada też, że Berlioz umrze wieczorem – jakaś kobieta zetnie mu głowę. Zebranie Massolitu (stowarzyszenia literatów moskiewskich) zaś nie odbędzie się z powodu Annuszki, która rozleje olej. Nieznajomy przedstawia się jako niemiecki profesor czarnej magii i historyk. Zapewnia, że Jezus istniał naprawdę i znika z oczu zdumionych literatów. Obaj podejrzewają, że cudzoziemiec jest szpiegiem obcego mocarstwa.
2. Poncjusz Piłat. Rzecz dzieje się w Jerozolimie, w pałacu Poncjusza Piłata, który właśnie ma przesłuchiwać Jeszuę Ha-Nocri, oskarżonego o podburzanie ludu. Podsądny zostaje przekazany na tortury. Podczas przesłuchania Piłata boli głowa. Jeszua potrafi uśmierzyć ból. Potrafi też odczytywać myśli drugiego człowieka. Prokurator pyta więźnia o znajomość z Judą z Kiriatu, który zaprosił go do swego domu. Rozmawiają również o królestwie prawdy i sprawiedliwości, „w którym niepotrzebna będzie żadna władza”. Rozzłoszczony Piłat nakazuje Markowi wyprowadzić Jeszuę. Dowódca legionu ma wydzielić eskortę, która odprowadzi więźnia na Nagą Górę, gdzie ma się odbyć egzekucja. Piłat poleca też przyprowadzić kapłana judejskiego, Józefa Kajfasza, któremu przekazuje wniosek w sprawie kary śmierci dla rozbójników i Jeszui. Słyszy dobiegające z oddali głosy tłumu, który oczekuje na decyzję Piłata. Poncjusz ma rozkaz ułaskawić jednego z rozbójników – Bar Rabbana, który jest bardziej niebezpieczny niż Jeszua. Prokurator jest niespokojny, czuje wyrzuty sumienia z powodu niedokończonej rozmowy z Jeszuą. Nienawidzi siebie oraz kapłana. Wie, że Jeszua jest niewinny. Informuje tłum o swej decyzji, po czym tchórzliwie wraca do pałacu. Skazańcy zostają odprowadzeni na miejsce kaźni. Jest godzina dziesiąta rano.
3. Dowód siódmy. (Moskwa, godziny wieczorne) Profesor czarnej magii kontynuuje opowiadanie o Jeszui. Twierdzi, że był świadkiem, kiedy skazywano go na śmierć. Berlioz podejrzewa gościa z zagranicy o obłęd. Wypytuje go o rodzinę, o cel podróży itd. Chce powiadomić telefonicznie biuro turystyki zagranicznej o obłąkanym turyście. Biegnąc do telefonu widzi osobnika, który wcześniej „utkał mu się” w powietrzu podczas upału. Widzi też jaskrawy napis: „Strzeż się tramwaju”. W ostatniej chwili przed śmiercią zauważa za szybą tramwaju kobietę-motorniczego. Odcięta głowa pisarza toczy się po jezdni. Sprawdza się przepowiednia zagranicznego gościa.
4. Pogoń. Bezdomny słyszy krzyki i biegnie w ich kierunku. Spostrzega odciętą głowę Berlioza. Dwie kobiety opowiadają o wydarzeniu. Mówią też o Annuszce, która rozbiła butelkę z olejem. Iwan kojarzy to wszystko z przepowiednią, profesora zaś podejrzewa o osobiste zaangażowanie w całą historię. Nakazuje mu przyznanie się do winy, oskarża go o morderstwo. Widzi dwóch kompanów profesora. Cała trójka ucieka. Iwan rozpoczyna pogoń. Biegnąc ulicami Moskwy ściga profesora. Szuka go w domu nr 13 stojącym nad rzeką. Rzuca się do wody, powierzając uprzednio swe ubranie brodatemu przechodniowi. Kiedy wychodzi z rzeki, spostrzega, że brodacz zniknął razem z ubraniem. Iwan wraca do miasta w kalesonach, ze świecą, świętym obrazkiem i pudełkiem zapałek. Widok ten wzbudza śmiech wśród przechodniów.
5. Co się zdarzyło w Gribojedowie. „Dom Gribojedowa” należy do Massolitu. Mają tu swą siedzibę różne sekcje i kluby. Na ścianach wiszą portrety członków klubu literatów oraz rozmaite informacje. Parter domu zajmuje najlepsza w Moskwie restauracja. Członkowie Massolitu z niecierpliwością oczekują przybycia Berlioza. Są na niego oburzeni. Rozmawiają o sprawach socjalnych. Następnie udają się do restauracji, w której rozpoczynają się tańce. O północy zjawia się niespodziewanie „piękny czarnooki mężczyzna” – szatan. W restauracji panuje poruszenie, gdyż ktoś dowiedział się o śmierci Berlioza (którego zwłoki w tym czasie badają lekarze sądowi). Po chwili pojawia się Iwan Bezdomny, którego dziwne zachowanie i wygląd goście restauracji interpretują jako przejaw pijackiego delirium. Bezdomny dzikim głosem nakazuje kogoś łapać i opowiada o profesorze-szpiegu. Kelnerzy rzucają się na poetę i związują go serwetami. Iwan zostaje odwieziony do szpitala psychiatrycznego.
6. Schizofrenia, zgodnie z zapowiedzią. Iwan siedzi na kanapie w klinice psychiatrycznej. Jego kolega, Riuchin, opowiada o zajściu w restauracji. Bezdomny obrzuca obecnych przekleństwami i opowiada o nieznajomym oraz minionych wydarzeniach. W trakcie wywodów próbuje dzwonić na milicję i chce wyskoczyć przez okno. Lekarz robi mu zastrzyk z eteru. Śpiący Iwan zostaje umieszczony w separatce nr 117. Lekarz podejrzewa pacjenta o schizofrenię. Riuchin odjeżdża ze szpitala w okropnym nastroju. Rozmyśla nad sensem tworzenia i nad kłamliwą poezją. W restauracji upija się do nieprzytomności.
7. Fatalne mieszkanie. Stiopa Lichodiejew, dyrektor teatru „Variétés”, nie może wstać z łóżka ani przypomnieć sobie wydarzeń poprzedniego dnia. Nie ma też pojęcia, gdzie się w tej chwili znajduje, mimo że zdaje sobie sprawę, iż od dawna dzielił mieszkanie z nieboszczykiem Berliozem. Mieszkanie to było fatalne. Od dawna jego lokatorzy znikali bez śladu, ludzie zaś opowiadali o tym nieprawdopodobne historie.
Cierpiący po nadużyciu alkoholu Stiopa zauważa, że nie jest sam. Widzi nieznajomego, który przypomina mu, że umówili się na godzinę jedenastą na spotkanie. Gość podejmuje go wódką i zakąskami. Powoli Stiopa przypomina sobie wizytę w willi i jakąś damę. Gość przedstawia się jako profesor czarnej magii Woland. Poprzedniego dnia podpisał ze Stiopą kontrakt na siedem koncertów. Dla Stiopy poranne przebudzenie staje się koszmarem. Z lustra wychodzi Azazello, po pokoju spaceruje tłusty kot, służącą Grunię zaś Woland wysyła na urlop. Dyrektor teatru „Variétés” zostaje za pomocą magii przeniesiony w stanie omdlenia do Jałty. Budzi się na molo i pyta o miejsce, w którym się znalazł. Dowiedziawszy się, że to Jałta, mdleje.
8. Pojedynek profesora z poetą. W tym samym czasie Iwan Bezdomny budzi się w szpitalu psychiatrycznym. Przypomina sobie Berlioza. Wzywa pielęgniarkę. Po porannej toalecie jest przesłuchiwany w kuchni-laboratorium. Troje ludzi wypytuje go o dotychczasowe życie, choroby, krewnych i poprzedni dzień. Po zmierzeniu temperatury i tętna pacjent zostaje odprowadzony do pokoju. Przychodzi do niego doktor Strawiński, którego Bezdomny kojarzy z Poncjuszem Piłatem. Iwan ponownie opowiada całe zdarzenie i domaga się aresztowania Wolanda. Wpada następnie w szał. Doktor radzi poecie, aby został w szpitalu, gdyż ludzie i tak będą go brali za wariata. Bezdomny ulega tym argumentom.
9. Głupie dowcipy Korowiowa. Nikanor Iwanowicz Bosy, prezes spółdzielni mieszkaniowej, ma kłopoty spowodowane śmiercią Berlioza. Udaje się do jego mieszkania, gdzie zastaje siedzącego przy biurku Korowiowa. Korowiow tłumaczy, że dyrektor Lichodiejew napisał z Jałty, prosząc o zameldowanie u siebie cudzoziemca (Wolanda). Bosy odnajduje list w swojej teczce. Jest zdumiony i przerażony. Korowiow wręcza mu bilety na występ, paszport i pieniądze. Bosy idzie do domu i chowa pieniądze w łazience. Prezes nie spodobał się Wolandowi. Korowiow zatem dzwoni do pewnej instytucji (NKWD) i informuje, że niejaki Bosy handluje obcą walutą. Przybycie funkcjonariuszy odrywa Nikanora od obiadu. Przeprowadzają oni rewizję i znajdują nie ruble a… dolary. Nie pomagają tłumaczenia prezesa, że otrzymał je od „tłumacza-bandyty” Korowiowa. Kiedy chce udowodnić swoją niewinność pokazując umowę i paszport, okazuje się, że wszystko zniknęło. Funkcjonariusze zabierają załamanego prezesa ze sobą.
10. Wieści z Jałty. W gabinecie dyrektora finansowego znajduje się dwóch ludzi: Rimski i administrator Warionucha. Rimski od rana jest w fatalnym nastroju, gdyż nie ma żadnych wieści od dyrektora Lichodiejewa. Jest bardzo zły z powodu przedstawienia, które ma się odbyć w teatrze „Variétés” – nie widział jeszcze maga, który ma tego dnia wystąpić. Wchodzi listonosz z depeszą z komisariatu w Jałcie. Depesza informuje, że w Jałcie odnaleziono obłąkanego Lichodiejewa, ubranego w nocną koszulę. Lichodiejew podaje się za dyrektora teatru. Następna depesza pochodzi już od samego dyrektora, który błaga o pomoc. Ani Rimski, ani Warionucha nie mogą pojąć, w jaki sposób Lichodiejew mógł w tak krótkim czasie znaleźć się w Jałcie. Przychodzi następna depesza, w której dyrektor zarządza obserwację Wolanda. Obydwaj panowie nic nie rozumieją. Depeszują do Jałty. Warionucha dzwoni do Wolanda. Korowiow twierdzi, że Lichodiejew wybrał się na przejażdżkę za miasto. Administrator jest przekonany, że dyrektor wybrał się do nowej restauracji „Jałta” i robi pracownikom głupie dowcipy. W kolejnej depeszy znajduje się prośba o pieniądze na bilet powrotny. Warionucha otrzymuje telefon z pogróżkami. W szalecie zostaje zaś napadnięty przez dużego kocura i nieznanego osobnika, który kradnie mu teczkę z depeszami. Administrator zostaje zawleczony do mieszkania dyrektora Lichodiejewa. Tam straszy go naga, ruda dziewczyna o zimnych rękach (wiedźma Hella). Wiedźma całuje go czule i Warionucha mdleje.
11. Rozdwojenie Iwana. W klinice Iwan Bezdomny pisze donos. Męczy się, gdyż każda wersja pisma wydaje mu się głupia. Próbuje też narysować portrety Wolanda, Poncjusza Piłata i kota. Iwan źle się czuje, jest nieszczęśliwy. Lekarz robi mu zastrzyk. Pacjent obserwuje przyrodę, ale krajobrazy zacierają mu się w pamięci. Rozmawia sam ze sobą na temat Berlioza i nieznajomych. Rozdwaja się wewnętrznie – na Iwana „dawnego” i „teraźniejszego”. Zasypiając widzi kota i sylwetkę jakiegoś mężczyzny.
12. Czarna magia oraz jak ją zdemaskowano. Na arenie teatru „Variétés” odbywają się akrobacje cyrkowe. Rimski siedzi w swoim gabinecie i nerwowo zastanawia się, gdzie może być Warionucha. Do garderoby wchodzi gość w pelerynie, niosąc tłustego czarnego kocura. Demonstrują różne sztuczki. Na scenie konferansjer Bengalski zapowiada występy maga, który ma zdemaskować czarną magię. Wolandowi towarzyszą Korowiow i kot. Dwaj ostatni wykonują sztuki z kartami. Odkrywają też sekret obywatela Parczewskiego: ku uciesze widzów okazuje się, że szanowny obywatel ma w kieszeni wezwanie do sądu w sprawie zaległych alimentów. Korowiow strzela następnie w górę, a na widzów spadają banknoty. Ludzie wpadają w szał. Bengalski próbuje ratować sytuację, ale Korowiow nakazuje kotu, aby urwał konferansjerowi głowę. Na oczach zdumionej widowni kot spełnia polecenie, a głowa zaczyna wzywać lekarza. Na prośbę widzów głowa zostaje na nowo przytwierdzona do tułowia. Bengalski oszalał. Zostaje wkrótce zabrany przez karetkę. Woland zaś snuje refleksje na temat wpływu pieniędzy na człowieka. Korowiow zarządza otwarcie magazynu dla pań. Na deskach sceny pojawiają się dywany, lustra i witryny sklepowe pełne towaru. Publiczność może bezpłatnie wymienić starą odzież na nową. Kobiety rzucają się tłumnie na scenę. Panujący wrzask i bieganinę przerywa wystrzał z pistoletu, po którym magazyn znika. Z loży dobiega głos jednego z widzów, który domaga się powrotu konferansjera i zdemaskowania tricków. Korowiow odkrywa przed żoną natarczywego widza jego tajemnicę. Małżonka dowiaduje się o zdradzie ze strony męża. Rozpoczyna się bójka. Na salę wkracza milicja.
13. Pojawia się bohater. (szpital psychiatryczny) Do pokoju Iwana Bezdomnego wchodzi jego sąsiad, mieszkający obok. Gość pyta o przyczyny pobytu Iwana w szpitalu. Słuchając jego opowieści stwierdza, że Bezdomny spotkał na swej drodze szatana. Losy Iwana i jego gościa są podobne – obydwu uznano za wariatów. Przybyszem jest Mistrz, który zaczyna opowiadać o swoim życiu. Był samotnikiem. Z wykształcenia historyk, zajmował się też przekładami. Pewnego dnia wygrał 100000 rubli. Kupił za tę sumę książki, wynajął mieszkanie i zaczął pracę nad książką o Poncjuszu Piłacie. Pewnego wiosennego dnia ujrzał Ją, Małgorzatę, niosącą pęk żółtych kwiatów. Natychmiast się zakochał. On i jego ukochana (była w tym czasie mężatką) spotykali się potajemnie każdego dnia. Ona też była pierwszą czytelniczką jego powieści. Wróżyła mu sławę. Książka jednak nie mogła być wydana w ateistycznym kraju – nie przeszła przez cenzurę. Zaczęła się nagonka na autora. Pewnego dnia do domu Mistrza przyszedł człowiek o imieniu Alojzy, który zawarł z pisarzem przyjaźń. On również przeczytał powieść. Autor zaś w tym czasie zaczął odczuwać pierwsze objawy choroby psychicznej. Jego ukochana także się zmieniła. Przestała się śmiać i wyraźnie schudła. Mistrz oddał jej wszystkie swe oszczędności. Pewnej nocy – w przypływie szału – Mistrz spalił rękopis powieści. Później udał się do kliniki doktora Strawińskiego. Małgorzata wpadła w rozpacz, gdyż nie wiedziała, gdzie jest Mistrz.
14. Chwała kogutowi! Rimski, siedząc w swoim gabinecie, słyszy odgłosy awantury toczącej się na ulicy. Okazuje się, że ubrania, które kobiety wzięły sobie podczas występu magików, znikają odsłaniając ich nagość. Dyrektor otrzymuje telefoniczną przestrogę, że nie wolno mu nigdzie dzwonić. Pojawia się Warionucha, który opowiada zmyśloną historię o tym, jak pijany Lichodiejew awanturował się w restauracji „Jałta”. Rimski udaje, że nie dostrzega dziwnego zachowania administratora. Równocześnie czuje zbliżające się niebezpieczeństwo. Za plecami Warionuchy widzi niepokojący cień, w oknie natomiast pojawia się trup kobiety, który wchodzi na parapet. Rozlega się trzykrotne pianie koguta. Warionucha wypływa przez okno razem z nieboszczką. Rimski ucieka na dworzec i wsiada do ekspresu, który razem z nim znika.
15. Sen Nikanora Iwanowicza. Podejrzanego prezesa Bosego przewieziono do kliniki psychiatrycznej, gdyż nie potrafił logicznie wyjaśnić funkcjonariuszom milicji tego, co go spotkało. W klinice śni, że jest nadal przesłuchiwany, tym razem na scenie. Występują tam też inne postacie, które były zamieszane w rozmaite afery związane z pieniędzmi. Krzyczący przez sen Bosy dostaje zastrzyk uspokajający. W sąsiedniej sali budzi się Iwan Bezdomny. Płacze. Po chwili zalega cisza.
16. Kaźń. (Jerozolima) Marek Szczurza Śmierć prowadzi skazańców na Nagą Górę. Zarówno skazańcy, jak i żołnierze są bardzo zmęczeni. Doprowadził do tego między innymi wielki skwar. Nikt z gapiów nie próbuje ratować oskarżonych. Mateusz Lewita, nie widziany przez nikogo, rozmyśla nad swym położeniem. Czuje do siebie żal i nazywa siebie tchórzem. Chce ocalić Jeszuę. Przeklinając siebie, czeka na cud. Prosi Boga, aby zesłał śmierć, potem jednak przeklina Go, nazywa bogiem łotrów i zbójców. Na górze tymczasem rozgrywa się scena ukrzyżowania i przebicia boku Jeszui włócznią. Gwałtowna ulewa rozpędza gapiów. Mateusz skrada się do wiszących ciał, przecina więzy krępujące Jeszuę i znika razem z jego ciałem ze wzgórza.
17. Niespokojny dzień. Przed teatrem „Variétés” kłębi się kolejka oczekujących na bilety. Przedstawienie jednak zostaje odwołane. W gabinecie panuje nieopisany rozgardiasz. Pojawiają się ludzie należący do „dziwnej instytucji” (NKWD), którzy przeprowadzają śledztwo. Nie mogą odnaleźć kierownictwa administracji. Główny księgowy Łastoczkin ma pojechać do Komisji Nadzoru Widowisk i Rozrywek Lżejszego Gatunku, aby złożyć raport i wpłacić pieniądze, które wpłynęły do kasy teatru. Udaje się na postój taksówek, ale te odjeżdżają. Jeden z taksówkarzy opowiada, że pieniądze otrzymywane za kurs zmieniają się w bezwartościowe papierki. W kancelarii komisji również dzieją się dziwne rzeczy. Za biurkiem zamiast dyrektora siedzi sam garnitur, który mówi. Z pracowników zaś siły nieczyste tworzą chór i cały gmach rozbrzmiewa pieśniami. Wszyscy pracownicy zostają odwiezieni do kliniki psychiatrycznej. Księgowy, który wpłacał właśnie w kasie pieniądze, zostaje aresztowany pod zarzutem przynależności do grupy Wolanda.
18. Pechowi goście. Popławski – ekonomista-planista z Kijowa – przybywa do Moskwy po otrzymaniu od Berlioza depeszy, w której nieboszczyk zawiadamia, iż został przejechany przez tramwaj. Popławski pragnie wyjaśnić tajemniczą treść telegramu. Chce jednocześnie przenieść się do Moskwy, gdyż ma nadzieję otrzymać mieszkanie po pisarzu. W stolicy spotyka Korowiowa, który obłudnie wspomina jego krewnego, oraz kota, nakazującego mu wracać, skąd przybył. Azazello wyprowadza gościa z mieszkania, jednak Popławski chce koniecznie rozwikłać tajemnicę domu. Szczególnie interesuje go los małego człowieczka, który udał się do mieszkania Korowiowa w sprawie nielegalnych pieniędzy. Ten z kolei to Andrzej Fokicz, który dowiaduje się, że za rok umrze na raka wątroby. Zostaje też napadnięty przez kota udającego beret. Przerażony i podrapany udaje się do profesora Kuźmina, specjalisty od chorób wątroby. Błaga lekarza, aby zatrzymał rozwój choroby. Za wizytę płaci banknotami, które zamieniają się w etykietki z butelek. Profesor Kuźmin bliski obłędu widzi najpierw na biurku kotkę-sierotkę, a potem wróbelka, który demoluje gabinet. Zamiast do kolegi, dzwoni do wypożyczalni pijawek. Równocześnie widzi pielęgniarkę trzymającą torbę na pijawki. Traci przytomność. Budzi się w łóżku. Za uszami, na skroniach i na szyi obłożony jest pijawkami.
Część II
19. Małgorzata. (Opowieść o ukochanej Mistrza, pięknej i mądrej kobiecie). Była żoną wybitnego specjalisty. Zamieszkiwali wspólnie w willi stojącej w pobliżu Arbatu. Bezdzietnej Małgorzacie nigdy niczego nie brakowało, ale nie była szczęśliwa, gdyż nie przeżyła prawdziwej miłości. Przeznaczenie sprawiło, że spotkała Mistrza – swą szaloną miłość. Kiedy ukochany zniknął, zrobiła wszystko, żeby go odnaleźć. Czuła się tak jak Mateusz Lewita w momencie, gdy nie mógł pomóc Jeszui Ha-Nocri. Małgorzata zaczęła wierzyć, że coś się wydarzy. Miała rozmaite symboliczne sny, przeczytała też ocalałe części stron powieści Mistrza. Jadąc trolejbusem dowiedziała się niezwykłej rzeczy – nieboszczykowi (Berliozowi) skradziono głowę. Siedząc na ławce pod Kremlem rozmyślała o pogrzebie, o którym słyszała w trolejbusie. Męski głos poinformował ją, czyj to pogrzeb. Głos należał do Azazella. Towarzysz Wolanda znał jej myśli i historię jej miłości. Zaprosił ją na bal mający się odbyć u profesora czarnej magii. Wręczył jej też krem, którym miała się posmarować o godzinie 21.30. Później miała czekać na telefon.
20. Krem Azazella. Małgorzata siedzi przed lustrem i czeka na telefon. O określonej przez Azazella godzinie smaruje się kremem. Efekt jest piorunujący – z trzydziestoletniej kobiety przemienia się w kruczowłosą, dwudziestoletnią dziewczynę. Krem zmienia ją fizycznie i psychicznie. Załamana po zniknięciu Mistrza, Małgorzata czuje się radosna, wolna i lekka. Decyduje się opuścić męża i pisze do niego pożegnalną kartkę. Służąca Natasza jest zachwycona tym nowym wcieleniem Małgorzaty, która wyjawia jej sekret przemiany. Sąsiad nie poznaje Małgorzaty. Ona sama czuje, że bez żalu opuści to miejsce. Dzwoni Azazello, polecając, aby Małgorzata wsiadła na miotłę. Miotła przychodzi do niej sama. Małgorzata dosiada jej więc jak konia. Rzuca jeszcze hasło „Niewidzialna” i wylatuje przez okno, zostawiwszy w pomieszczeniu osłupiałego sąsiada i Nataszę.
21. Lot. Małgorzata leci nad miastem. Dostrzega znajome miejsca, nurkuje między przewodami elektrycznymi, widzi trolejbusy i samochody. Zagląda też do okien, wprawiając tym ludzi w zdumienie. Nagle spostrzega Dom Dramaturga i Literata i nazwisko prześladowcy Mistrza – Łatuńskiego. Odnajduje jego mieszkanie i z satysfakcją demoluje je, niszcząc fortepian, zalewając pomieszczenia wodą, polewając łoże małżeńskie atramentem i rozbijając młotkiem wszystko, co tylko napotyka na swej drodze. Dokonawszy tego wylatuje przez okno.
W kamienicy wybucha panika. Z okien wylatują szyby, ze ścian odpada tynk. Małgorzata długo jeszcze dawałaby upust swej furii, gdyby nie zobaczyła małego, przerażonego chłopczyka. Usypia go i unosi się do góry. Latając ponad ziemią zauważa jakiś kształt, który zbliża się do niej. Są to naga Natasza i sąsiad, Iwanowicz, przemieniony w wieprza. Oboje wypróbowali na sobie krem Azazella. Małgorzata leci dalej. W baśniowej scenerii spotyka rusałki i słucha koncertu na swoją cześć. Chwilę później kabriolet wiezie Małgorzatę do Moskwy, na bal u Wolanda.
22. Przy świecach. Samochód unosi się w powietrze i ląduje na opustoszałym cmentarzu. Małgorzata wysiada przy jednym z grobowców. Tam czeka na nią Azazello. Oboje wsiadają na miotłę i odlatują, aby wylądować na ulicy Sadowej. Kamienica jest obserwowana przez szpicli. Korowiow wprowadza Małgorzatę, wyjawiając jej plany Wolanda. Ponieważ profesor jest kawalerem, potrzebuje partnerki o imieniu Małgorzata, która będzie gospodynią jego balu. Kobieta ma całkowicie poddać się woli szatana. Przystaje ona na propozycję, choć nie opuszcza jej lęk. Korowiow prowadzi ją do sali, w której czeka już wystrojony Azazello, wiedźma Hella, czarny kot i Woland. Chwilę później atmosfera staje się wręcz domowa. Woland i kocur grają w szachy żywymi figurami. Małgorzata zainteresowana jest globusem, w którym można zobaczyć ze szczegółami każdy rejon świata.
23. Wielki bal u szatana. Hella i Natasza kąpią Małgorzatę we krwi i nacierają różanymi olejkami. Przebrana kobieta zostaje wprowadzona do sali balowej, w której Murzyni usługują zebranym gościom. Przygrywa orkiestra, którą dyryguje J. Strauss. Gośćmi są postacie z zaświatów. Wśród nich znajdują się rozmaici przestępcy: fałszerze, truciciele, sutenerzy, samobójcy, szulerzy, kaci, konfidenci, tajniacy i deprawatorzy. W tłumie widać też Messalinę i Kaligulę. Małgorzata ma zawroty i bóle głowy. Ponownie kąpie się we krwi, a następnie obchodzi salę balową. Rozpoczynają się tańce oraz skoki do olbrzymiego basenu wypełnionego szampanem.
Pojawia się gospodarz balu ubrany w łachmany. Towarzyszy mu Azazello trzymający w ręku głowę Berlioza. Do sali zostaje wprowadzony szpicel – baron Meigel, który podczas balu ma dokonać swego żywota. Po śmierci barona Woland w jednej chwili przemienia się w eleganta i wraz z Małgorzatą pije krew ofiary. Wszystko nagle znika, a wielka sala balowa przemienia się w salonik.
24. Wydobycie Mistrza. (sypialnia Wolanda) Hella nakrywa do stołu. Małgorzata i Woland piją alkohol. Podczas kolacji wspominają bal. Małgorzata opowiada też, jak zdemolowała mieszkanie krytyka Łatuńskiego. Azazello popisuje się mistrzowskim strzelaniem do serduszek pokrywających karty do gry. W tym czasie Woland pyta Małgorzatę o cenę jej występu na balu. Małgorzata prosi, aby uwolniono od mąk dzieciobójczynię Friedę, jedną z uczestniczek przyjęcia. Pragnie też powrotu Mistrza. Chwilę później Mistrz pada w ramiona Małgorzaty. Twierdzi, że jest chory umysłowo. Małgorzata błaga Wolanda, aby uratował jej ukochanego. Woland spełnia prośbę i oddaje im zarazem książkę o Piłacie, gdyż – jak mówi – „rękopisy nie płoną”. Mistrz chciałby też wrócić do sutereny, w której spędził swe najszczęśliwsze dni, ale mieszka tam w tej chwili obywatel Mogarycz, donosiciel. Za sprawą czarów jednak kapuś zostaje sprowadzony do Wolanda i pozbawiony dokumentów. Zjawiają się też inne osoby. Natasza nie chce wracać do realnego świata. Sąsiad Małgorzaty otrzymuje zaś swą ludzką postać i może powrócić do żony. Mistrz i Małgorzata opuszczają towarzystwo. Po drodze kobieta gubi diamentową podkowę otrzymaną od Wolanda.
Tymczasem Annuszka, za sprawą której zginął Berlioz, obserwuje dziwne zjawisko. Widzi latającego w powietrzu donosiciela, nagą Małgorzatę, Mistrza i towarzyszy Wolanda. Znajduje też zgubioną podkowę i chowa ją za pazuchę. Pojawia się przed nią jednak jeden z towarzyszy Wolanda i odbiera zgubę. Towarzystwo żegna się. Mistrz zasypia w swoim pokoju, zaś Małgorzata płacząc rozmyśla nad powieścią o Piłacie.
25. Jak procurator usiłował ocalić Judę z Kiriatu. Jerozolima pogrążona jest w ciemnościach. Na miasto spada ulewa. Prokurator leży na łożu, pijąc wino. Przybywa do niego tajemniczy gość o miłej powierzchowności. Opowiada on prokuratorowi, jakie nastroje panują w mieście. Piłat chciałby opuścić Jerozolimę, gdyż znienawidził miasto, w którym przelewa się krew niewinnych ludzi. Gość opowiada o kaźni, o postawie Jeszui. Prokurator dowiaduje się, że Juda, który gościł u siebie Jeszuę, zostanie zamordowany. Piłat chce go uratować. Poleca też pogrzebać ciała skazańców.
26. Złożenie do grobu. Prokuratora ogarnia trwoga i smutek. Targają nim wewnętrzne sprzeczności. Gość udał się do miasta, do domu pewnej kobiety o imieniu Nisa. W tym czasie z innego domu wychodzi bardzo przystojny młodzieniec. Jest nim Juda. Spostrzega Nisę (jest w niej zakochany). Umawiają się na spotkanie za miastem. Juda nie wie, że to podstęp i zostaje zamordowany w gaju oliwnym.
W mieście trwają uroczystości paschalne. Nie świętuje tylko prokurator. Jest zmęczony i zasypia. Budzi go Marek i informuje, że przyszedł Afraniusz z wieścią o śmierci Judy. Afraniusz twierdzi, że Juda został zabity podczas napadu rabunkowego. Przybysz opowiada też o Mateuszu Lewicie, który ukrył zwłoki Jeszui. Winowajca zostaje postawiony przed oblicze Piłata, który odczuwa z jego powodu niepokój. Prokurator proponuje Mateuszowi pracę w bibliotece oraz pieniądze. Lewita jednak niczego nie chce. Pragnie tylko śmierci Judy i Piłata. Prokurator tymczasem przyznaje się do zabicia Judy. Odczytuje też ostatnie słowa Jeszui.
27. Zagłada mieszkania numer pięćdziesiąt. Małgorzata i Mistrz śpią. Nie śpi natomiast całe piętro w pewnej moskiewskiej instytucji (NKWD). Wszyscy zajęci są tu sprawą Wolanda. Trwają przesłuchania. Siemplejarow dość szczegółowo opisuje maga i jego towarzyszy. Rimski zostaje odnaleziony w hotelu, Lichodiejew zaś wraca do Moskwy samolotem. Przesłuchiwani są pracownicy i pacjenci kliniki psychiatrycznej. Iwan Bezdomny nie wykazuje jednak żadnego zainteresowania otoczeniem. Żyje we własnym świecie. Podejrzanych do tej pory nie ujęto. Aresztowano tylko Annuszkę, Mikołaja Iwanowicza (który podczas balu był przemieniony w wieprza), Rimskiego i Warionuchę. Z mieszkania podejrzanych zaś dochodzą dźwięki pianina. Panowie z „pewnej moskiewskiej instytucji” wkraczają tam w celu aresztowania Wolanda i jego kompanów. Kot Behemot walczy z ekipą. Próby jego schwytania kończą się niepowodzeniem. Budynek staje w płomieniach, Woland zaś wylatuje z towarzyszami przez okno.
28. Ostatnie przygody Korowiowa i Behemota. Korowiow udaje się wraz z kotem do sklepu. Czynią tu wielkie spustoszenie: kot wyjada śledzie, mandarynki i przewraca piramidę ustawioną z czekolad. Obecność Korowiowa i dziwnego kota ma duży wpływ na psychikę klientów, którzy ze spokojnych obywateli stają się bardzo agresywnymi osobnikami. Korowiow i Behemot wzniecają w domu towarowym pożar. Następnie udają się do Domu Dramaturga i Literata. Kłócą się z portierką, która żąda od nich legitymacji. Właściel restauracji zaprasza ich na obiad i usiłuje im się przypodobać. Podejrzewa jednak, że obiad nie będzie trwał długo. Pojawia się reporter, który opowiada o wydarzeniach w mieście. Do restauracji wkraczają mężczyźni z rewolwerami. Celują nimi w Korowiowa i Behemota, którzy w odpowiedzi podpalają restaurację.
29. Przesądzone zostają losy Mistrza i Małgorzaty. Na tarasie siedzą Woland i Azazello. Do maga przybywa Mateusz Lewita przysłany przez Jeszuę Ha-Nocri, który prosi, aby Woland obdarzył Mistrza spokojem i zabrał go wraz z Małgorzatą do siebie. Powracają Korowiow i Behemot z minami niewiniątek. Nadciąga burza. Miasto pogrąża się w ciemnościach.
30. Czas już! Czas! Podczas gdy Lewita odwiedza Wolanda, Małgorzata i Mistrz budzą się. Mistrz nie może uwierzyć w całą tę historię. Nakłania Małgorzatę, aby wróciła do siebie. Ona natomiast jest szczęśliwa, że zawarła pakt z diabłem. Mistrz jest załamany swą chorobą, starością i nędzą. Jego ukochana wyznaje mu miłość i oświadcza, że zostanie z nim na zawsze. Przybywa Azazello z misją od Wolanda, który przysyła im zaproszenie i butelkę wina. Mistrz i Małgorzata po wypiciu wina padają bez życia na ziemię. Po chwili jednak – już jako martwi – podnoszą się i uciekają z mieszkania, gdzie Azazello wzniecił pożar. W ogródku czekają konie. Po chwili cała trójka galopuje ponad miastem. Kiedy przelatują nad kliniką psychiatryczną, Mistrz zatrzymuje się, aby pożegnać się z Iwanem Bezdomnym, którego uważa za swego ucznia i spadkobiercę.
31. Na Worobiowych Górach. Nad Moskwą lśni wielobarwna tęcza. Mistrz ze smutkiem żegna się z miastem. Odczuwa wszystkie wrażenia cierpienia i krzywdy, które ustępują „przeczuciu wiekuistego spokoju”. Korowiow i Behemot popisują się gwizdaniem. Miasto „jakby się pod ziemię zapadło – pozostała tylko kurzawa i dym”.
32. Przebaczenie i wiekuista przystań. Zapadła noc. W świetle księżyca Małgorzata obserwuje Wolanda i jego kompanów. Korowiow nie jest już odrażającym drabem. Zmienia się w rycerza. Behemot-kot zaś przemienia się w pazia. Azazello przybiera swą właściwą postać demona-mordercy. Woland „wreszcie leciał też w swej prawdziwej postaci”. Mistrz o białych włosach leciał uśmiechając się do księżyca „jak do kogoś dobrze znanego i kochanego”. Jeźdźcy zatrzymują się. Woland wskazuje na Piłata, który od dwóch tysięcy lat cierpi z powodu swego tchórzostwa i wyrzutów sumienia, gdyż nie dokończył rozmowy ze skazanym Jeszuą Ha-Nocri. Małgorzata pragnie, aby Woland uwolnił Piłata. Woland z kolei daje Mistrzowi możliwość dokończenia powieści jednym zdaniem. Mistrz uwalnia Poncjusza Piłata od cierpienia. Uszczęśliwiony prokurator wstaje z tronu i idzie księżycową ścieżką. Woland przekazuje kochankom wolę Pana i żegna się z nimi. Idą oni do wieczystego domu, który otrzymali w nagrodę za wierność, miłość i miłosierdzie. „Ktoś uwalniał Mistrza tak, jak on sam uwolnił stworzonego przez siebie bohatera”.
Epilog. Mieszkańcy Moskwy spekulują na temat zamieszania i „sił nieczystych”. Spaliły się bowiem cztery domy, setki ludzi doprowadzonych zostało do obłędu, nie obeszło się też bez zabitych. Społeczeństwo podzieliło się na ludzi kulturalnych i wyrobionych, którzy twierdzili, „że była to robota szajki brzuchomówców i hipnotyzerów”, oraz na tych, którzy w kolejkach, na przystankach i w pociągach mówili o działaniu „sił nieczystych”. Po zniknięciu Wolanda ofiarami padły czarne koty, które były odprowadzane na policję i zabijane w podejrzeniu o przynależność do szajki. Ujęto też wielu obywateli, ze względu na ich domniemane podobieństwo do Wolanda, Korowiowa i Azazella. Aresztowano też każdego, kto próbował pokazywać sztuki karciane. Na ludzi padł strach. Prowadzący śledztwo udowadniali, że sprawcą wszystkich nieszczęść był Korowiow – hipnotyzer i brzuchomówca.
Mijały lata i ludzie zapominali powoli o tych wydarzeniach. Jednak życie tych, którzy brali w nich bezpośredni udział, całkowicie się zmieniło.
키워드에 대한 정보 mistrz i małgorzata karty pracy
다음은 Bing에서 mistrz i małgorzata karty pracy 주제에 대한 검색 결과입니다. 필요한 경우 더 읽을 수 있습니다.
이 기사는 인터넷의 다양한 출처에서 편집되었습니다. 이 기사가 유용했기를 바랍니다. 이 기사가 유용하다고 생각되면 공유하십시오. 매우 감사합니다!
사람들이 주제에 대해 자주 검색하는 키워드 Mistrz i Malgorzata 03 Malgorzata 1988
- 동영상
- 공유
- 카메라폰
- 동영상폰
- 무료
- 올리기
Mistrz #i #Malgorzata #03 #Malgorzata #1988
YouTube에서 mistrz i małgorzata karty pracy 주제의 다른 동영상 보기
주제에 대한 기사를 시청해 주셔서 감사합니다 Mistrz i Malgorzata 03 Malgorzata 1988 | mistrz i małgorzata karty pracy, 이 기사가 유용하다고 생각되면 공유하십시오, 매우 감사합니다.
